Page 86 - Diyarbakır Barosu Başkanlığı Yeni Anayasa Arayışları Konferansı 3-4 Nisan 2015

YE Ni ANAYASA ARAY lŞLARI KON FE RANS1

BaŞkanlık sistemine geçilİse ne olur] BaŞkanl|k sistemindeki Mehmet
Bey'in söylediği €ndişeler var. Öze]likle kazanan her şeyi kazanıyor.
Kaybeden her şeyi kaybediyor mantüğ|. Parlamentcr rejimde de gerçi yü-
rütmede o var önemli ölçüde. Ama bunu. onun için Şöy]e söylüyorum.
Kesinlikle başkanlık sistemi önerilse dahi. bunun güçlü bir yerinde yöne-
timle birliltle sunulmasl gerekir. Eğer insanlann yerel düzeydeki kat,lımı-
na daha geniş yelpazede yel vclmezseniz !e yerel yönetimleİe düa güçlü
mevcuda göre daha güçlü yetkilcr vermezseniz o zaman insanlar bu katı-
lımı çok formel görürleI Ve depolitizasyon nokla§lnda ciddi sorunlarla
karşı karşıya kalabilirler. onun için bı-ı boyutu olmasl laz|m. Başkan evet
tek kişidir cumhuİbaşkan|. ba§kan dediğiniz kişi, bu tek kişinin elinin ko-
lunun çok iyi bağlanması ]azım.

Ben, başkanllk sist€mi diktatijrlüklere gider mese|esine veya darbelere
gider meselesine katllmlyorum. Çünkü bu başka bir meseledir. Bizde hiç
başkanlık sistemi uygulanmadı. Ama darbenin her versivonu da var. o
bi7im 5iyasal küllürüminde \eya Laıin Am(rjka ülkelerinıJeki siyasi ktil.
türle alakalı olan bir meseledir. Ve yine Levent Bey'in söylediği gibi işte

Laıin Amğrika ülkelerindeki günümüzde başkanlık sistemiyle idare edilen
ülkelerin bazıları demokı.asi indekinde Türkiye'den çok iistlerde ver alı-
yorldr. Ama neıicede cumhurbasl.rnı pardon başLanın bu yetkılerİni Iul-
lanması noktasında etkin bir yalgısal denetimin olması lazım. Kararname.
anık nas|] düzenlenecekse veya idari tasarrufları hepsinin yarglsal dcne-
timinin olmasü gerekiyor. Bunlar olmadan başkanlİk sisteııi çok farklı
şekillerde işte denetimsjz bir mekanizma denetimsiz bir sisıem şeklinde
lanse edilebilir. oysa en başta onun için Şunu söy]emiştim. Hııkiimet sis_
temlerinin hepsi yargının bağlmsız ve tarafsız olduğu hukuk devlelini be-
nimsemi§ olduğu ülkelerde ka§ııllıza çıkıyor. Hangileri başkanlık. yarı
başkanllk veya pallamenter sistem'l Ama başkan]ıi sisteminde yasama
ile yiilütme amsmda da t,kaDlkılklar olabilir, Buna yönelikte çöztiıı ge-
tirmeniz ]azım. Mesela en büyük sorunda şu düşünün başkanla parlamin_
to çoğunluğu far]dı siyasi geleneklerden ve istediği bütçeyi almadı, işte
burada_öneri sunmamız gerekir diyoruz ya. Öneri olarak İaz gelimi ben
bif makal€de okumuştum. "Bir önceki yü]ün büıçesiyle o yıl-da dcvam
edilir", diye anayasaya bir hüküm konulabilir, Böyle mekanizmalara yer
vermenjz gerekjyor.

BaşkaDltk sisıemi)le ılgiIi başka bir çoL şelde söylenebilir. Yan başkan-
JıLIa ilgılı de sö)lencbiljr. parlaınenLeİ rejimlc ılgili de sö)lenebilir. Vc
varsayalım ki parlamenter re.jimin o safşekline de döndük. Yani cumhur-
başkan,n| paİlamentonun seçtiği ve hüİümelin yetkili ve sorumlu olduğu
};ı
bır hiiktim§ı si\teml. lsler onunla i\ıer ba>[anlık sislemi) le islerse dc
ba>kanltk 5i5ıemj}le ldare edelim. Bun]arın lümü mutl;ka karşlm,za so-

84