Page 88 - Diyarbakır Barosu Yeni Bir Anayasa Da İnsan Haklarına Yeni Bir Bakış

anayasasldır; dolaylslyla bu anayasada herhangi bir şekilde sendikal haklan aramak söz konu-
sı] olamaz. ı924 Anayasasl ise kuİıJcu bir anayasad|r, cumhuriyet'in ilk anayasasldlr; fakat
bU anayasada haklar sıvil haklarla slnllll olarak ve liberal bir mantıkla yazllmlştır; herhangi
bir şekilde sosyaI hal<lardan söz etmek mümkün değildir. 1924'ten 196ı'e kadar geçen döne
min sosyal haklar açıslndan karakteristik öz€lliği şöyle ifade edilebilir: oevl€t tek tek yurttaş_
lara bireysel haklar tanlmlştır, Çalüşanlarln korunmasl, çallşma yaşamlnln dİ2enlenmesi ve
benzeri konularda tek t€k birtaklm haklar, bir€ysel haİlal gündeme gelmiştir; ancak asla top-
lumun, çalışanlar]n, ücr€tlilerin kendj çıkarlaİlnl top]uca/ kendi öİgütleriyle savunma hakkl
taninmamlştlr. Bu. bütün cumhuİiyet tarihinin en ka.akteristik özelliklerjnden biridir; birey€,
çallşana devlet eliyle birtaklm haklar ihsan edil]r; çalüşma 5üresi saptanlr, asgari Ücret konusu
gündeme getirilir/ çallşma yaşam yla ilgili birtaklm kurallal bel]rlenir ve ekslklikleriyle bera,
ber b! tip kurallar iş ya5alarlnda yeİ alır, Ancak toplumı]n kendini kendi öİgütüyle, yani sen
dikaslyla, çiftçı ölgütüyle ya da siyasal pa,lisiyle savunmasl noktaslnda cumhuriyet tarihi bo-

yunca ciddi bir tlkanlkllk ve direnç olduğunu 90rüyo,uz.
lJzun bil yasak ve engelleme döneminden sonra ı946 y,llnda sendilGlarln kurulmaslna izin
v€ıilmiş, ı947 yllında ç|karllan sendikalar kanunıJ ile sendikalar adeta klskaca allnmıştır.
ı947 yasası sonrasl kurulan sendjkalann büyük çoğı]nluğu bi2zat devlet eliyle (cHP tara;ln_
dan) yönl€ndi/ilmiş sendikalardlr. 8unlar toplumu devlete ya da selmayeye karşl savunacak
aygltlar/ örgütlel işlrvini gömekten oldükça lzakt|r. Grev haıkınln oJmayışı ve sındlkaiara
yönelik baskl ve kuşkucu atmosfer bunlann etkisini zaylflatmlştlr.
ı96l Anayasası sosyal haklar konusunda daha önceki anayasadan ve g€lenekt€n önemli biİ
sapmayla çağdaş anayasalara, ikinci Dünya savaı sonıasl anayasalarlna önemli bir paralel,

lik aİz €der. Ancak 196ı Anayasan'nda yer alan hükümlerin
9ereğinin yerin€ getirilmediğinin
Ve bır bölümünün is€ klsa 5üred€ o4adan kaldlnidlğln n altlnl gerekil.
çizmek
t96ı Anayasasl sözünü €ttiğımi. üç temel hak ve özgürlüğü gi]vence al!na alır, devleti sosyal
bir devlet olarak da tanlmlar; ancak anayasal dı2€nlemelerin
hemen arkaslndan ıunıann ı<ı-
sıtlanmasl süreci başlar, Örneğin ı96l Anayasasl'nln bütün
çallşanlara tanldlğl sendika hak-
klndan işçiıer ı963 ylllndan itibaren raydalanlr. Ancak devleL jşçilerle
(memurlan) kamu göİevlilerjni
aylİr. 1965 ylllnda da kamu qöİevlilerine grevsiz, topiıı pazarlıkız sendika hak-
kl tanlnlr, Dolayısly]a ı961Anayasasl'yla başlayan açlllm
çok klsa 5İrede kapanmaya başlar.
1960 ı9a0 ara, dönemde özelliİle Adalet Partisi kanad)nln anayasadan
çok cjddi bir 5lklntl
duyduğunu biliyoruz. Aynl ylllarda işveren ölgütlerinden, dönemin sermaye örgüt|erinden d;
anayasanln ö,ellikle çallşma yaşamlna, so.yal haklara ilişkın hükümlerin€ uıyık"ıe1l.iıeı
9€liİ, ı2 Mart ı97ı yan askeri darbesiyle anayasanın demokratiı hükİnleri budan,rken me-
muİlara tanlnan kısltll sendikalaşma hakkı da ortadan kaldınlmlştll.
Üz€İinden 25 yll geçen ı982 Anayasasl darb€ sonraslnda ginderİıe gelmiş sendikal haklara
jlişkin
hüİümleri sendikal faaliyetıerin asklya allndlğı ve stndjkaların susturuldı,6u loşuııa.aa
yapllmlştlİ, Anayasanln ö:ellikle sosyal haklara ıljşkin bölümünün naslı kurguıanaıqını sizıeıe
aktarmak istiyorum, 0nce şu d€ğerlendirm€ye bakallm:

66