Page 87 - Diyarbakır Barosu Yeni Bir Anayasa Da İnsan Haklarına Yeni Bir Bakış

deni haklar" olaİak adlandJnllrlar. Anayasalann güvence altlna aldlğı ıkinci hak kat€goİisı si,
ya5al haklardır. Bu kategori de yuntaşlann d€Yl€t iktidanna ulaşmasl ile devl€t iktidannln
oluşturulmasl, değiştirilmesi v€ denetlenmesini sağlayacak esaslar ü2erine kurulu seçme, seçil-
ma, siyasal örqİttenme, demek kurma ve benze.i haklarln guve.ceye allnmard,r. Özelliıle 2o.
yüryllın üçüncü yan5lndan sonra anayasaı düzeyde kabul qören üçİncü hak grubu ise €konomik

ve.osyal haİlardlr. Çağdaş anayasalann tümü/ bu üç hak kategorjsini birlikte jçerir.
söz konusu üç kategoride ortak bir öıellik 9örülür. Buradan belki bir başka anayasa tanlmla,
maslyapmak mümkündür. Anayaglar, devlet mekanizmaslnln işıeyişini kıJral altlna alan teı
kilat kanunlan olmanln ötesinde asllnda toplumun Ve bireyin 9üç ve iktjdar karşlslnda korun-
maslnı 5ağlayan, iktidarln ve gücün d€netlenm€sini v€ slnirlanmaslnl sağlayan temel tukuksal
metinler, yazlll sözleşmelerdir.
8ircyin devlete v€ bireyin bireye kar§1 toİunmasl konusunda bir kolrsensüsten söz etmek müm-
kündür. Çağdaş anayasalar açlslndan bir başka m€sele, iktisadi güce karşl bireyin Ve toplı]-
munkorunmasıdır;ziraistersiyasiisteriktigdiolsun,neredebiriktidaryoğunlaşmaslvarsa,
tek.r tek€r bireyler, çallşanlar bu gücün ka§lsında çeşitli haksl2lıklala, mağduriyetlere Ve
adaletsizliklereıJğrarlar.Dolaylslylaçağdaşanayasalartoplumunpiyasakarşlsında,ekono-
.iı. lı,tla"l, ı"4o,nı" a" çeşitli hak Ve öz9ürlüklere sahip olmaslnl gerektırir, Ekonomik gücü
trırnauranı"." ka|ı çalışnların, biİeyleİin, toplumun k€ndisini savunacağl araçlarln
"ıinı" nrna ;llnmasl gerekir, 8unlardan biİ bölümü, sosyal haklar olarak ni
u""r".nn" n***
İ.İ"İİO*'. ,""O'", al, pazarlık ve gre! haklandür, Bu haklar toplumun ve çalışanlann ikti-
.t' nü*, *r.*" y"oıaşmaslna, piyasaya karşl kendllerini savuna€aklan araçlardlr,
yaklaılğımlzda sendikal ve sosyal haklar b]r toplumsal ihtiyaç Ve talep haline
Bu çerçeveden
;;;;rırıeye ç,lul.rn ,onı,u anayasalaıın konu§ır olu,ar, öıellikle sosyal haklaı açısündan
İ"*l,q-,.O'" ,İ"'", "rlu pazarlık ve 9r6v hakk, anayasalaıda tanındıkta, sonra uygulan-
-.< d;ğildirj sosval hak,arln en onemli ayaxlaa toplumsal mucadele sonucJ kazan Im,ş ve da,
;";;;;;;:;;;, ;,,".re yeneştirilmiştir; dolaylslyla anayasalar hak yaratmazlar, haklarl
sapür ve tescil ederler.
sosyal haklarln anayasal düzenlemesi konusunda altl çizilmesi gereken mesehlerden biri ş!-
İrrİİ'rİ""rJ" L*. fazla huktrk kuraıı üretirseniz, o kadar fazla kısıtlama getirlrsiniu,
""
*r..o o''r".m: 196ı Anayasası'nda üç temel sosyal hak konu9unda sad€ce_y€dı
'lr'ur""u arr' o*rasasl'nda is, altmış yedi cümle valdlr; fakat l982 Anayasasl, 196f
]orn ,"l'
"ur,
i""r"J"r,n,"' *,'r.', üç temel hakkln (sendikala§ma] toplu paıarllk ve grev) nere,
""uğu
aİÖİrrrl "**. "ldırmıştırj yani anayasal ve yasal düzenlemeleıde özellikle haklaıın
yoluyla, hakların nnlrlanma, konusunda,çok
".ir.. ta"rr-, *o"", ayn;tılara 9irilmesi
,*-u,r, Bu nedenle sendikalar ve diğer toplumsal örgütl€r genellikle hak-
.ri'
'', ""'"
or. iru"a nr** nil"a allndüğl anayasal düzenlem€lerle yetinilmesi g€rektiğj yaklaşımlnl
ı9E2 Anayasasl'na ve özellikle bu üç temel s€ndikal hak konusuna girm€den önce Türkiyenin
İ'İ.r rİhr"r.*" kısaca bir göz atmak, ülkemizde bu üç toplıJ hakkın tarihs,! qelişimi
i"ıı,na" ti, ıi*il. ,",.""ttir. 192ı Anayasas] bir olağanüstü hal anayasasldll, savaş dön€mi

35