Page 69 - Diyarbakır Barosu Yeni Bir Anayasa Da İnsan Haklarına Yeni Bir Bakış

falkll sonuçlara yo] açar. Bugün Kanada/yl v€ya 8€lçika'yl ünjter bir sistemle merkezden yö-
netmek ist€rseniz, bı.] ülkeler bölünür.
8urada bir noktaya daha dikkatinizi çekmek isterim. Tüİkiye'de üniter sistem deyjnce akla he-
m.n katl bir meü"keziyetçilik 9€lir; oysa ünıt€İ sistemjn bu denli me.keziyetçi olmayan örnek,
l€rı de vardır. Örneğin italya, ispanya çok 9üçlü özerk bölgelere sahiptir. sjyaset bilimcileri
ispanya'nün hukuken üniter devlet olmakla birlikte federal devlet gibi işlediğini kabul etmekte-
dirler art]k. in9iltere'ye (8jrleşik Krallık) hukuki açıdafl baktlğlmlzda hiçbir tart şmaya gerek
duymadan üniter bir yaplya sahip olduğunu söyleri2; çünkü her konuda son söz merkezi yöne-
timindiı Ulusal parlamenlonundur. oy5a bu ülkede iskoçya, Gal,er, Ru?ey irlanda dediğ,miz
b6l9eler çok 9üçli özerkliği olan bölqelerdir.
Iskoçya örneğini bilaz açab'liriz. Bildiğiniz gib;, ı997 r€ferandumundan sonra isloÇya'nln
parlamentosu da Vardır; Birleşik Kralllk içinde bir bölge olmasına rağmen hukuk sistemi, ye-
relyönetimıeri, kiiisesi farkldll. Hukukçu arkada§lanml2 bilirler, "kanıJnlar ihtilafl" dediğı,
mlz bir durum vardlr. Bu durum iskoçya ile Birleşik Krallük'ln diğer böl9eleri araslnda yaşa.
nll. Örneğln isıoç lolenll bir;si 8irl€şik Kralilk'ln ingiltere bolgesinde blr davaya konu ol5a.
mahı(emeye çlksa ve rült yaş,nln tespit. konusunda bir belirs 2lik ol§a, bJ ko.u lsloçya'od ge.
çerli olan kurallara 9öre çözülecektir. iskoç hukuku bazl baklmlardan ülkenin diğer bölgele"
rindekinden farklldır. Genellikl€ iki devl€t araslnda uygulanan kanunlar ihtilafl, b! örn€kte
tek bir devlet içjnde iki ayn böIge aras]nda gerçekleşir.

Dolayıslyla üniter devlet dediğimizde akllmlza çok katl merke2iyetçi bir sistem gelmemesi 9€-
relir. 0eğlşik uniieİ d€vletler, d€ğişik federal devletler mevcuttur. Almanya'yl duşüne'im. iş.
leyiri üniter devletten çok da farkll d€ğildiİ; oldukça merkeziy€tçidir, Avusturya da öyledir,
zaten Alman federaliımi djl, din, köken farkl llğ na dayand]niarak da oluşturulmuş değildıl.
Avustralya'da da aynl şey qeçerlidil; Amerika 9,Di Almanlann, tranyzlal n, jn9ilizleİin, Po.
lonyalllann, Afriİa kökenlilerin vb. ol!şturduğu bir ülke değildir; yerli halk dlşında hemen
herkes inqiliz köıenıidi7, ama buna rağmen federal bir ristem geçerlidir. 8izde üniter devlet
dendiği zaman, açlkçasl katl bır merkeziyetçilik anlaşlllr ve o yüzden d€ en küçük bir adem-i
merkezıyetçj açlllm şiddetl€ tepki görür. Bu konuda belki Franslz ölneğı açıklaylcl olabilir
birler için; çünkü Türkiye'nirı devlet sistemi Fransa'nlnkjne çok benzel. Fransa'da 1980'lerde
ııitterrand, adem-ı merkeziy€tçiliği ön plana çlkaır; Fransa'yl illerın ü2erinde örgütlenen
b5lgelere aylrmaya, merkeziyetçiliği biİaz azaltmaya çallşlr. Tabii özellikle Fransrz sağlndan
büyük bir tepki gelir, Le Figaro, Flanslz sağnr]' me§hur gazetesi, ayn€n bizdeki t€pkileİi Ve,
lir, Ülkenin bölüneceğind€n, Fransa'nln parçalanacağlndan sö2 eder. Gerçekleştjrilen reform,
sist€mi federalizme dönüştürmüş değildir; çünkü Fransl: bölgeleri siyaral bilimler değildir.
iülya'da, ispanya'da olduğu gıbi bölgelerin yasama yetkisi de yoktı]r. Eğjtim, 5ağlık, kültür
konusunda biraz daha yetİjlerjanınlmış, biraz mali imkanlan güçlendirilmi§tir.

Mitterrand'ln eleşlirilere, yani "b6lünüyorur", \'parçalanlyoruz" endişesine verdiği cevap şuy,
duI Fransa kurulurk6n katl merke2iyetçi bir ideoiojiye ihtiyaç vardl; çünkü Fransa çok farkll
kültürlerin bulunduğu biİ ülk€ydi, GerEekten de Almanlar, 8letonlar, 0ksıtanlar, Korsikal lar
Ve diğer gruplar yaşar bu ülkede, Fransü2 Devrimi'nden yüz s€n€ sonra bile, Fİansa'da/ Fran,