Page 59 - Diyarbakır Barosu Yeni Bir Anayasa Da İnsan Haklarına Yeni Bir Bakış

ne vurgu yapan bir eşitlik hakk Veya aynmcl]lk yasağü düzenlenm]şt]r- Ancak, tüm haklar
klmlndan o]d!ğ! qibi, bu konuda da devletin pozitif yükümlü]üğünün gözden uzak tutulmasl
imkün olamaz. Bu anlamda, 2004 yllrnda Anayasa'da yapllan değişiklik çallşmalarl s ra
rda kadln hak]arl konusunda aç kça bil pozitif yükümlülüğe, l0, maddede yapllacak deği
aik kapsamlnda yer Veri]meye ça lşrlmişl fakat buna ka§l siya§a b]r dirençle karşllaşl müş,
Kadün erkek eşit]iği konusı]nda, kad nlar lehine pozitif bir yükümlülüğü Vurgulayan "pozitif
r mc l k" terimine, Anayasa'n n bu hükmünde yer Ver]lmesi öngörü müşken, hükümet]n de
ürhalefetiy]e karşllaşm ş Ve bugünkij metin yönünde bir değişik ik yapl makla yeiinilmişti,
l, elbetie sadece cinsel ayrlmclllk temelinde bir değişikliktir, fakat ayr mclllkla rnücadeleye
şkin temel kavrarnlarln Türkiye hukı]k uygulamaslndaki tartşllma Ve benirnsenme tavrnl
slerrİesi bak]m ndan da ijnem taşlr.
ra 'pozitif yükümlülük' kavram], sadece bir 'gö ge etmeme' tavrlnlr ötesinde, ayrlmcıl kla
ijcadele politikasln n qölünül ve etkil] krlnmas na yön€llk hukuki Va siyasi araçlann uygu-
nmasl iradesinin s nanmasl bak]m ndan önem taşlr. Ve19i külfetinin karşrlanman veya d]ğer
rtaklm kamusa faaliyetlerin yürütülmesi slraslnda, kişilerin nüfus cüzdanlna baklp bir önce-
is]ralamasl yaplma§a b]le, toplumsal Ve ekonomik fark lllklaldan ya da dil, din, toplumsal
r gruba mensubiyei, cinsiyet veya siyasal 9örüş farkl llklar ndan doğabilecek fiili eşitsiz]ikle-
9iderme doğrultusuİda, o'pozitif yükümlü ük'açlsından ne yapllmaktadll? Ve bunun huk!-
araçlarl nas l donatl]ml§tlr? Bu anayasa ça lşmalarlnda bu hususun da öncelikli bil ağlrllğa
hip o duğuiu düşünüyorum,
Jqün, insan haklarl hukukU standartlann n takibiVe lygulanmas], adlk sadece kamusalyet-
ku]lanan rnakamlar Ve b]reyler aras daki ilişkilelde doğan ihla] iddialan (dikey ihlaller) ba
.lılndan değil, kamusal yeiki ku lanma 9ücüne sah]p olmayan kişiler veya topluluk ar aras n
ki ilişkilerde ortaya ç kabilecek ihla iddia]an (yatay ihlaller) baklmlndan da incelenir. Bu
]u, elbette sadece kişi5e haklal alanly a da s nlrlı deği]dir. Ekonomik, toplumsal ve kültülel
lla.n kor",nas, Larlşnalar 1da da gen: o r yer l-rar. ote ya"oan. bu ihl; tanlm. yalla
nl, hak arama yol]anna başVurma Ve etkili hak arama yo]larndan yararlanma hakkln]n
psarr bağlanlnda da değer laşlyar bi, lonıJdur.

/nl ih al tanlml, b]reyse] olduğu kadar top uca kullanllma karaktel]ne de sahip bazl öz9ür,
/lenr 1-1lan lma oiç;mi reoeliy e de ia.tllma koru,L olab:l r, Ö.neğ n dir ve irarÇ d7qurli
, örgütlenme öz9ür üğü ve kiş]5el hakLar kapsam dlş ndaki arln lk haklarl konusu olabi en
şki biçimlerinde bu tür örneklerle karşllaşllabilir. Bu nedenle, sadece fjili durumlar nedeniy
ortaya çlkan ihlal idd]alar nln d şlnda, toplü biçimde icra edilme kaİakterine sahip haklaİln
gulanmasl çerçevesinde doğab]lecek ihla]ler de, ihLal kavramln n kaynağl Ve biçimi bakrmün-
ün bu yeni yak]aşlml dikkate a]mayl gerektirir.
lrkiye'nin 1982 Anayasasl ve ondan öncek] anayasalar, hak ve özgüİlükler konusunu, genel-
ae klasik anlamlyla, slnlrlan blr dikey ih]al iddiasl bağlamlnda belirlenmiş ili§kiler çerçeve-
rde tanlmlaml§tlr, Kaldl ki, ]982 Anaya§asl, hukukun lolü ve ]şlevini tamamen 'araçsal'bir
üklşla tanlmlamay tercih eden bir iradey]e kaleme allnmlştlr. Bu politika tercjhi, gerek dev,
l ayglt]arl aras ndaki gerek toplumsa nitelikteki ilişkilelin tanlm anmasü ve slnlrlandlrllma-