Page 58 - Diyarbakır Barosu Yeni Bir Anayasa Da İnsan Haklarına Yeni Bir Bakış

2
son ylllardaki ifade özgür]üğü dava]ar dizisi, hak alama öz9ür üğü açlslndan, gerçekten böy-
le bir,şlevin 'cras,na pa,ale' bir uygJlarıava işarel eoiyor mL? ifaoe ö,z9ürluğü de ougun bu
panelde tarilşllan ba§llk konusu altnda yer a an bir kişisel haktrr. Hukırk uygulamas nda, e _
bette her Vaka kendi varolırş koşullarl içinde değerlendirmeyi gerektirir. Ancak, bu davalar d]-
zisıne baklldlğrnda/ aynl ihlal iddialarlna ilişkin fakat farkll davalar bak]mrndan, ad]i makam_
larca, takjpsizlik karan il€ mahkümiyet karan araslndak] bir yelpazede hükme varlldlğlna i]iş_
kin örnekler bulmak mümkündür. 8u tablo, hak arama özqürlüğünün etkili bir biçimde yerine
getırilmesini sağ ayacak temel yapltaş an konusunda bir zaafiyet bulundı]ğunu qösteril. Ancak
bu sorun, sadece yarglnln teknik anlamda işleyiş mekanizmalan baklmlndan değil, yasama ile
birlikte yürüime Ve idarenin yarglsal davranlşa yönelik tutum Ve üjygulamasl bak m ndan da qe
çerlidir. sanlrlm, bı] anayasa çall§malar dizisinde dikkate allnmasl gereken öneml] hlsuslar
dan biri de, bu çelçevede, hak alama özgürlüğünün etkili klllnmasl için ne tür yaplsal değişik-
likiere ihtiyaç oidırğu konusuna odaklanmalldir. Yargl, tabii ki bu anlamda çok öncelikli bir
kurumdur. Bu nedenle, yar9 nln bağ mslz]lğ Ve tarafslzllğl i]kesi, soyut, kuİumsa] bir davran ş
kuralı oimanln ötesinde, yalglsa] tuturn Ve davranl§lal merkezinde değerlendirilmelidir, Bu, bir
demokras]de, yarglsa] çıkt (ortp.]' analizinin Ve bunun sonuçlarlnln nasll değerlendir]lmes
gerektiğiyle ilqili, dolaylslyla iyileştirmenin araçlar na yönelik etkili politika ara Olan ihtiyac
ifade eder, Bu nedenle, yukarda temas ettiğim qibi, diğer anayasal organlan da kuşattlği 9ibi,
yarglya yönelik toplumsal davranlş Ve tepkinin hukü]ki d]l] ve araçlallnü da bel]rleme]idir.

Anayasada kişisel haklar bağlamlnda, ayr mcüllk meselesine de değinilmel]dir. Ayrımc lük, sa_
dece kişise haklalla 9nlİ]l olmayıp bütün hak Ve özqürlükleriyatay kesen, jenerik, kateqorik
bir konudur. Ancak 'ayrlmcllrk yasağl' Veya .eşit ik hakkl/, kişinin maddi Ve manevi Varlrğlnl
koruma ve geliştiİme karakteİi itibariyle kiş]5el bir hakt r. Türkiye'de, ayrlmcl]lkla mücadele_
nin hukuku, adeta bir boşluk içindedir denilebiliİ, Gerç] Anayasa, 1o- maddesinde (Kanun
önünde eşitlik) bı] hakkl, anayasal '.Genel Esaslar'' mertebesinde tanımüşt r. Ama benim a5 i
vurgulamaya çallş!ğlm husus/ aynmcl]lğ n/ insanlar alaslndaki hemen her tür ilişkide baş9ö5_

terebilen bir durı]m olmasl ve bu bağlamda, anayasal soyut bir i]kenin gündelik hayail be ir e
yen hukuk düzeni içinde yeterince güç]ü yapüsal mekanizmalaİla donaİlmam § Olmas dlİ, Bt!
ra ek olalak/ hukuk kurumlar nln, bu hakkln korunmas na yöne ik, mevcut bazl hukuki araç
larl bile, gerektiği 9ibi, etki]i bir biçimde uygı]lama Ve yolumlamanln çok uzağrnda bu]unmas
da bir dlğer qerçektir. Bu yöndeki ele§tiriler, qenel ikle Türkıye'de bir aynrncllrk bul!nmadlğ
şeklinde cevaplanür. oysa, bu hakkın korunmasl duyarl llğl, ölneğin bir zamaniarln lrkçl Gü
ney Afrika Cumhuriyeti'nde yaşandlğ] türde/ sistematik biİ ayrlmclllğl gerektirmez. Gündelik
hayat n her ayrlntls nda sorgulanmasl geleken bir hak asimetrisi, ancak makro düzeyde 50-
runlann varl ğlna hapsolmı]ş bir hukuki dü2enleıİe forrnrlüyle ele al]namaz.
Ayr mclllğ önlemeye yönelik hukuki güçlendirrne mekanizmalar öze]likle haklann korunma_
sl baklmlndan- nasll inşa edilmişiil? Anayasan n 1o. maddesinde, devletin negatif yükümlülü_

2 "ifad.orqanüğudavalan" ntelgmğ5in ku lan *.n, i'ze üle 2oo5 2oo7 d6n.mindğ ba§96slğ*i bu daya ann tğnatiİ ka
rakt.rin yulgulamaya çahşyonm. Yok9, bu dava ann 3ç] ma nedenğri, hilindğigbi, ifad. Özgrla]ğ
gilllndki rei.d.n çok, ,n naid r
kukiyaklaımü bu bağ amdabnd.ğenlndiftyidikkak alnay q.Ek! l l

56