Page 52 - Diyarbakır Barosu Yeni Bir Anayasa Da İnsan Haklarına Yeni Bir Bakış

na rağmen, ınsanlan o bölgeden uzaklaşt rmak için önlem almam ş, tam tersine kamu hizmet
lerjni bö geye götürerck Varllklaınl kallcllaştlİmlşill, 0evlet hem mülkiyet hem de yaşam
hakkln], ü2erine düşen pozitif yükümlülükleri yerine get]rmediği için ih al etmişt]r

B!rada, klasik haklaİ baklmrndan devletin yükümlülüğünün negatif bir iutum taklnmaktan
pozitif önlemler almaya doğlu geniŞlediğini gi'rüyoruz. Bu dt]rum yalnlzca yaşam hakk Ve
mülkiyet hakkl ile srnlnl değildir; diğer pek çok klasik hak baklmrndan da devletin pozitif yü-
kümlülükleri AiHlrl taİaflndan vurgulanmtşt r. Örneğin işkence iddialar nda, birçok davada
ki§iye i§kence yaplldlğl tespit edilememekle binikte, lVahkeme Türkiye'yi işkence ya da insan-
l k d şl muamele yasağ nl ihlalden sorumlu tutmürştul, l\,4ahkeme'nin bü] tür dava]ardaki daya-
nağı, genel ikle i§kence iddiasnln zamanL.da Ve etkiIi biç]mde sorırşturırlmamlş olmasldll.
Bunun en tipik örneği Aksoy davas dlİ (Ba§Vuru No: 21987/93, Karar Iarihi| 18.12.1996).
Klz ltepe'de, 1992'de gözaltna a lnan söz konıJsu kişi on dört gün göza]tünda kalmlş, bu süle
iç]nde dokto11a 9örüşeİnemiş, avukatlna Ve yak nlarlna haber Veİ]lmemiştjr. Savcinln önüne
çlkiğlnda ko]lar Fjlistin askl5l nedeniy e felç dulumdadlr ve yürüyememektedir, 8urada da
l\,4ahkeme, savclnln işkence izleri bariz bir şekilde ortada old!ğür halde doktor rapor{rna gerek
olmadlğina karar verdiğin] Ve resen dava açmasl gerek]rken hiç dava açmadlğrnl dile get]r-
mekıedir.7alen A,goy'un yalln.an dd iç hu-u. yo,1a,1l tÜüeİrneden, doöruda. Av,Lpd irsar
Haklarl ı,4ahkeme5i'ne qitmişlerdir.

Aksoy davasl ve benzer d]ğer davaLarda/ tVahkeme devletin işkence yasağl ihlalini sOruşt!r
rı]aması veya soruşturma açlp bunu y llarca uzatmaslnl, etkili bil sonuca bağlamamasln hak
ihlali olalak görmüştür. Bulada b]r nokiayl özellikle belirtmek isterim, Etkil] soruşturmadan
kaslt yaln 2ca fa]lin bulunmasl için zarnanında Ve yeterl] bil50İuşturma açılmasl değildir, Bu-
nun yanr nra, failin caydlr cl olacak şekilde cezaland nlmasl da önemlidir, Türkiye'nin bu aç ,
dan da çok ciddi eksikliklel] olmuştur. Bazı olay arda hak ihlaine yol açanlar belirlenmiş,
ya19lanmlş ancak son derece etkisiz mahkİnriyet kaİaaan verilmiştil. Bu cezalar da genel
l]kle erte enmiş ya da para cezaslna çevr]lmiştir. Örneğin Ümran]ye'dek] çöp patlamasl ola
ylnda, kaçak yapl]aşmaya göz yuman be ediy€ qörevlileri Türkiye'deki mahkemelelde yarql
lanmüş, ancak eylemleri "dikkatsizlik, tedbirsiz ik nedeniyle ö üme sebebiyet Vermek" deği ,
"qölevi ihmal" o]arak nitelendirilmiş Ve altl ay ciVannda bir hapi5 karan verilmişiiİ. Daha
sonra bi] cera 9 Euro karşllrğl paİaya çevrilmiştir. AiHl\,4, sö2 konusu para cezaslnl Ve kala-
nn dayanağl o]an\\görevi ihmal" hükmünü, yaşam hakknlnetkili biçimde korunmasl çinye-
tersiz görmüş Ve devletin üStl€ndiği yükümlülükleİ] yerine getirmediğlne hükmeimiştir,
sö, edeceğim bir diğer ölnek, Pİeity davasldrr (Başvuru No: 2346/02 Ka,ar rarihi|
29,04,20o2)- Daha önce de belirttiğim gibi, ya§am hakkü, işkence yasağl, mülkiyet hakkl, del
yürü/üş ozguauğJ o sül., oitü4 bunla-n duzen eniş 0iç'mi, Avrupa I.,aa
neü/ ıopla.tl, 9Ö5ter;
HjL|an söz elme\i ile b'lirr arayasaİlzod hemFn hemer ay.ldl., B-rLn a bi)i.te AiH V, oL
haklarln içerığini Türk mahkemeleİinden farkll yorumlamakta, Türkiye'de korunmayan Veya
yasak o1an pek çok kullanlm biçimini söz konus! haklann kapsaml içinde değerlendirm€kte,
dir, Özellikle bu haklarün devlete yüklediği pozitif yükümlülükler baklmrndan Türkiye'deki uy-
qulama Avrupa standardln n gerisindedir. Bu konlda AiHs jle Türk hukuku arasünda para]el,
ljk sağlamak baklmlndan, hazırlanacak yen] anayasada, dev]etin k]asik haklar bakümündan

50