Page 50 - Diyarbakır Barosu Yeni Bir Anayasa Da İnsan Haklarına Yeni Bir Bakış

den önce, konunun daha iyi anlaşllabilm€si için klas]k haklarln nit€liği üz€rin€ birkaç söz söy,
lemek yararll olacaktlr.

Klasik haklar l7. Ve ı8. yüzyll düşnnürlerin€e dile getirilmiş, Amerikan va Fran5lz devrimle,
riyle büyük ölçüde uyg!lamaya geçirilmiştir. Kla9ik hakların arkaslnda, o dönemde ticaret yo-
luyla zenginleşen yeni b:r sln,f, burjUvazi vard|.. ileri sü.ülen hak talepler' ancak devrim niıe
liğinde bir toplumsal ve sıyasal düzen değişikliğiyle karşllanabilmiştir. 8urjuvazinin elini kolu-
nu bağlayan feodal düzen ylkllmlş, kapjtalirme geçiş 5ürecind€ eski egem€n nnlf olan aİistok-
rasi tasfiye edilmiştir. Klasik haklann temel özelliği, kişilere, devletin kanşamayacağü özel bir
alan yarat nasl ş€klinde ifad€ €dil€gelmiştjr, Bu özel alan içinde kişiler daledikleİi 9ibi harek€t
€debilir. Klasik haklar kişjler]devlete kaİşl koruİ. Devl€te kişilerin özel alanlna 9irmem€, ka-
nşmama yükümlülüğü getirir. Örneğin dijşünce özqürlüğü, devlete düşüncelerinden ötürü kişi-
leri k|naylp suçlamama v€ dü§üncel€rin açlklanmaslna eng€l olmama borcu yükleı. oernek
kurma hakkl, devletin, kişilerjn dernek kurmaİna engel olmayacağlnı ifade eder. tüülkiyet
hakkl herkesin meşru yollardan mal-mİlk sahibi olmaslnl ve gelçek karşüllğl ödenmeksizin ka-
mu|aştırlıamayacağln. güvence altlna allr. Klasik hakları kullanabilmek bakımlndan geİeken
tek şey ö2gür olmaktır. oevlet€ düşen görev jse h]ç kjmseye karlşmamak!r.
Günümüzde klasık haklann, devletin karşmamasl, yalnl.ca negatif bir tltum taklnmaslyla
9erçekleşemeyeceği, tain tersine bazl durDmlarda devletin olumlu bir ediminin gerekli oldü]ğu
kabul €dilmektediİ. Klasık haklann, eski anlay§ln aksine, devlete po.itif bir edim yükleyebi e_
ceğinin örnekleriAvrupa insan Haklan Mahkemesi'nin jçtjhatlarıara5ında bulunabilir,
8u konudaki örneklerden biri, Mahmut Kaya davasld r (Başvuru No: 225]5/93; Kalar Tarihi:
2a-03.2oo0)- Kaya davasl şu anda sürmekte olan Hrant Dink davasıyla benzerlik gösterjr.
1993 ylllnda Hasan Kaya, Elazığ insan Haklarl 0eİneği 8aşkanl [Ietjn can ile bir]ikte Dinar
Köprüsü altlnda ölü bulunur. söz konusıl kişilerin devlet 9üçlerj taraflndan öldürüldüğü iddi,
asly|a lonu once Avİupa insan Hakla/l Romisyonu'na, sonra da Avrupa insan Hall.n Mahke.
mesi'ne 9ötürü]ür, Komisyon ve l\rahkeme, olayln üzerinden geç€n zaman da dikkat€ allndı_
ğlnda, bir ilk derece mahkemesi gibi hareket €dip sorumlulan ortaya çlkarabilme kapasitesine
§ahip değildir. söz konusu kişil€İın devlel güçlerince mi yoksa başka kişiler taİaflndan m 6l_
dürüldüğü kanltlanamaz. BıJ konlda göz önüne allnan Kutlu savaş'ln hazürladlğl susurlUk ra
porunda ve TBMM'nin faili meçhul cinayetlerin araştlrllmasl için kurduğu bir komisyonun ra,
porunda/ o ylllaİda ooğu v€ Güney Doğu'da devlet 9üçlerinin bu tüİ cinay€tleİe karlştlğl b€lir
tilse de, dava konıJsu olay hakklnda kesin bir kanaate ulaşmak mümkün olmaz, Bu durumda,
bir klasık hak olan yaşam hakklnın ihlal edildiğini söylemek zordur. Eskianlayışa göre, devl€-
tin yaşam hakkı baklmlndan tek yükümlülüğü, kişinin yaşamlnl sona erdırecek davranlşlaldan
kaçlnmasl yani öldİrmemesidir.
Mahkeme Mahmut Kaya davaslnda Türkiye'nin sö2leşme'de düzenlenen yaşam hakklnı ihlal
ettiği soniJcuna varmıştlr. Burada dikkat edilmesi geİeken nokta, Mahk€me'nin bu sonuca söz
konusu kişilerin devl€t güçlerince öldürüldüğünü tespit etmed€n varmlş olmasldır; çünkü lrlah
keme'ye göre, yaşam hakİl devlete yalnizca "öldarm€me'' gönvi şekıinde negatil bir yüküm,
lülük g€tirmez, bunun yanlnda, kişiyi ölüm tehlikesine ka§l koİırma şekljnde pozitif bir yü,