Page 49 - Diyarbakır Barosu Yeni Bir Anayasa Da İnsan Haklarına Yeni Bir Bakış

bir anayasa, tümüyle demokİatik bir süreç içjnde, TBI\rM veya bır Kurucu M€clis taraflndan
ha2lrlanlp halkoyuna sunı]lmal dlr.

Bu noktada ı982 Anayasasl'nl ı96ı Anayasa§l ile ka§llaştırmak il9inç olabilir. 1961 Anaya-
sasl da askerj biİ müdahalenin ardlndan yapllmış olmakla birlikte, yaklaşlk yirmi yllllk kl§a
ömİü içind€ toplumun bir kesimi taraflndan sahiplenilmiştir. 1982 Anayasasl ise toplumun hiç-
bir kesimi taraflndan savunulmamaktadlr. KuşkıJsıJz, doğru olan, anayasanln tüm toplum ke-
5imlerini kucaklayacak biİ şekjlde halkln temsilcjleri taraflndan ha2lrlanmasldlr. Tüİkiy6
2000'li yıllarda bı.r demokratik oluşumu ortaya çlkarabilecek bil9i, tecrübe ve iradeye sahiptir.
8lrkaç cümleyl€, içerik yönünden niye yeni bir anayasaya ihtiyaclmlz olduğunu belirt nek iste,
rim: 1982 Anayasas|,geçirdiği bütün d€ğişikliklere rağmen Türkiye'ye 2000'li ylllarda klla,
vuzluk edecek bir belge değildir. Hak Ve öz9ürlükler rejimi, klasik haklar bakımlndan önemli
ölçüde ayileştirilmiş ol5a da sosyal haklar ve yeni hak kategorileri baklmından €ksik veya iş-
levsizdır- Yeni anayasada örellikle bazı sosyal haklann gerçekleştirjlmesi 2oİunlü] minımum
düzeyleri 9ö5t€rilerek, bu hakların yalnlzca kağlt üstİnde kalmas] önlenm€lidir. Kür€selle§me,
nin giderek dünyaya hakim o]maya başlayan ideoloiisine, yanineoliberalizme kar§l insan onu_
runu korumanln en etkili yollanndan biri sosyal hakiarl 9üçlendirmektir- Diğer bir nokta, dev.
letin aşırl merkeriyetçı yaplslndan kaynaklanan sorunlardlr, Yeni anayasa sosyal/ ekonomik
v€ kültürel gelişmeyi daha €lverişlı biİ ölçek olan bölge düzeyinde gerçekleştjrmek üzere bölge
yönetimlerine yer vermelidir, illeİin üzerinde birer yerel yönetim biİimi olarak kurulacak bu
yönetimleİ kalklnmanln manivelasl olacaktr. Bu re{ormun ulusal birliği olumsuu etİileyec€ğj
kaygüslyla sürekli ertel€nmesi doğru bir yaklaşlm değildir.
Bir başka nokta, yargl reformu ıhtiyacıdll, 8u ihriyaç da iki yönlüdür: Birinci yönü yarglnln
bağlmslrllğlnln sağlanmasl, ikincl yönü ülkedeki yargl çeşiIllliğine son veriImesidir. LIk€miz_
de adli yargl, idari yargl, askeri yargl ve anayasa yarglsl, birbirinden bağlmslz yargl man2u_
meleridir. 8irbir;yle çelişen kararıarl Vardlr, Yargl birliğini, dolayı5lyla hukuk birliğini 5ağla-
mak için bu yargl manzumel€rinin en t€p€d€ t€k bir yüksek mahkemed€ birleşmesi gereİiİ.
Bugünkü pane]in konusu yeni biİ anayasada klasik haklann, diğ.r bir deyişle birinci ku§ak
haklarln nasıl düzenlenmesi gelektiğidir. Şöyle bir tespitle başlayalim: Anayasada haklar 9e-
nelikle çok klsa Ve özl' ifadelerle düz€nlenir. "Herkes düşünc€ öz9ürlüğüne sahiptir" veya
"Herkes mülkiyet hakklna sahiptir" gibi. Anayasal ifadeler dikkate allndlğında, bizim anaya-
,amlzln Ba(lll anayasaıardan çok da bÜyÜl. oi. lark yoktur, Özelikle İ982 Anayasasl'nda
geçmişte yapllan değişikliklerle, 629ğrlüklerin slnırlandlrma rejimi önemli ölçide jyileştiri'miş
olduğı] için, hakll olaraİ "Daha ne yapllabilir?" sorusu sorulabilir. Bu sorunun cevabünl arar.
ken, t982 Anayasasl'n, diğer iilke|erin anayaglarlyla vey. Avrupa insan Haklarl sozleşm€-
si'yüe metin düzeyind€ kar§llaştlrmak çok anlamll değaldir. Metin düzeyinde anayanmlz ile bu
rnetinler araslnda, k]asik haklann düzenlenişi bakımlndan önemli bir faİk yoktırr; ama hakla-
rln içeriği, yasalarla somutlaşt,nlmast ve korunma rejimleri baklmlndan önemli farkllllklar
vardır, Njtekim bu farkllllk nedeniyle, Avrupa insan Haklan Mahkemesj Türkiy€'den yapllan
başvurular bakrmlndan slkllkla Söılerme'nin ihlali karall vermektedir.
Klasik hakl.r açlslndan Tuıı hukuku ll€ Avrupa lnsan Haklar, sö.leşmesi arastndaki uyum-
§uzlü]ğu gösterm€k üz€re biraz sonra üç davayl örnek olarak vereceğim. Bu ömeklere geçme-