Page 27 - Diyarbakır Barosu Yeni Bir Anayasa Da İnsan Haklarına Yeni Bir Bakış

ğin, süİdüİüıebilir gelışme politikasl ancak çeVre ve g€lişme haklarl birlikteliği ile uygulamaya
geçirilebilir. Yıne "barlş hakkl" ekseninde bugün tadışllmasl bile yaptlrıma tabi tutulabilen
"vicdani ret hakkl"nln bırçok ülke anayasaslnda dürenlenmiş olduğunu unutmamak g.rekir.
(Türkiye cumhuriyeti Anayasa Önerjsi'nde, "çevre, barış ve gelişme haklan" başllkll bölüm
altında, ormanlarln korunmasl ve geliştirilmesi, doğal kaynaklann Ve klyllann korunmasl, in-
sanllğln ortak miraslna 9ay9l, yerleşme Ve konut hakkl 9ibi, "insan-çevre" ilişkisinde gündeme
gel€n ç€vresel değenerin insan hakk olarak korunmasl üzerine ayrlntlll maddelere yer veril
miitir.)
siyasal örgütlenme alanüna gelince, öncelikle üç klasik devlet organlnl eİkler aynlığl ilkesi ]şl-
ğlrda yeniden yapllandlrmak 9erekir. Yürütme-yasama ilişkjsini bu iki organ araslndaki ışbiı,
liğyle slnlrlayan, milletvekillerini hükümetin hakimiyet alanl dlşlna çlkaracak hem yaplsal
heın normatif bir düzenleme tasarlanmalldlr. Yasama dokunulmazllğ nl hukuk önünde yön€-
ten-yönetilen arasünda eşitsizlik yaratmayacak eşiğe çeİmek ger€kir. Kurumlar araslndak;
denge aray]şlnda, iktidar bir'buyurma"dan çok "paylaşlm" olgusu biçiminde anlaşllmalıdlİ.

Yar9lyl kurumsal yönden güvenceli ve bağümsl2 kllacak bıçimde yenid€n yapllandlrma gereğj
vulqulanmalıdlr. 8u arada, şu anda mevcut olan askeri yargl dü2enleri Yargltay'a ve Danlş-
tay'a bağlanmalldlr,

Üç devlet organl yanlnda, uzman ve ö2erk nitelikli dü2enleyici Ve d€n€iley]ci kuİumlaİ katego,
risjni de anayasal güVenceye kavuşturma gereği açlkhr. Yine Türkiye Cumhuriyeti Anayasa
Önerisi'nde, Kamu Denetçil€İi Kurulu, Yüksek Öğrenim ve Üst Kuruluşlarl, Görs€l ve işitsel
llelişim YnLset Kurulu, (üıtur v€ Sa.at Yİlsek Kurumu 9 bi lu.umlar "l,/man ve Ö?elk Ku.
rı]iı]şlar" başlrğl altlnda dü2enlenmi§til (md. ı36 vd.).
Detlet biçimi baklmlndan, üniter devlet şekli korunmalü, ancak katl merkeziyetçi yapldan
uzaklaştlncl ve böl9e yönetimini de öngören bir düıenlemeye gidilmelidir. Yine Türkiye Cum-
huriyetj Anayasa Önerisi'nde yer alan bjr hükmü aktalallm: "Yerel yönetimler, bölg€, beld€
veyi köy halklnln ortak yerel gerek§inimlerini karşllayafı ve qenel karal organlarl halk tara,
flnoan §eçjlen kamu tüzel kjşileridir. Yerelyönetiml€r/ ülke bütünlüğüne, coğrafya dı] ]mı]na,
ekonomik koşullara ve kamu hizmetlerinin gereklerine göre yasa ile oluşturulacak biriml€rdir.
Böl]e yönetimi, ülkenin bütünli]ğü ile illerin v€ belediyelerin yetkilerine saygl çerçevesinde
bölgenin iktisadl,sosyal ve kültürelgelişimınisağlar, alan düzenlem€sinibölgenin özelliklerini
gö2.terek gerçekl€ştirirler," (md, l35, f, l ve 2),
Böyle bir düzenleme dırlürmunda, merkezi yönetimle bölge yönetiml€li araslndaki yetki payla,
şlm nln anayasaya uygun olarak kullanllıp kullanllmadlğlnl d€n€tleme yetkisi, birçok Avrupa
devlellerinde olouğtr 9lbi Anayasa Mahkeme,i'ae tanlnmalldlr. ole yandan anayasaya, aynca
demoklasiyi derinleştirici Ve yaygünlaştıncl/ referandum, halk inisiyatifi Ve halkln vetosu g'bi
yan doğrudan demokrasi yollarınl da koymakta yarar vard.r.
Yeni anayasa hangi usü]l izlenerek hazırlanmalldlr? En demokratik yöntem hangisi olabilir?
8una insanoğlu h€nüı tatmin edici tam bir yanlt verememiştir. Türkıye için şu önerilebilir:
"HıJkuk devleti jnancl"na sahip olan siyasal grDplar yeni anayasa öneri metinlerini onaya ç]-