Page 26 - Diyarbakır Barosu Yeni Bir Anayasa Da İnsan Haklarına Yeni Bir Bakış

jljşkiler, bilim ve teknoloji alanlnda tanlk olunan gelişmeler/ kentltşmi, yeryüzü parçasl ola_

rak ülkeyi daha fazla koruma gereği vb, etkenler, anayasal düzenleme alanlnl gen|şletmjş ve
anayasalalln hacm;ni aİtlrmlş bulı]nmaktadlr, Yjne karma yaplll davlet (federal d€!leo örqüt-
lenmesj/ tek yaplll devlet (üniter devlet) örgütl€nme tarzüna göİe daha uıun ve aynntlll düzen_
lemeleri qereİli kllmaktadlr.

Nicelik öğesjyanlnda asll üz€İinde dulü]lması qereken/ anayasanln\\nit€lik'' öğesidır; rira bi-
raz 6nc€ değinildiği gibi, anayasanln bir "biİlikte yaşam belgesi'' olmasl daha çok nitelik so_

Elik Tamal r. Oİıanlaına Alanl
Anayasanln et;k temeli "insan haysiyeti'' olmalldlr. Haysiye!, ınsanlan eşit kabul eden bir de
ğerdir ve in§an haklannln çıklş noktasldlr.
Anayasanln düzenleme alanl '.haysiyet.eşitlik ö2gürlük'' üçlüsünden hareketle, uygulandlğı
yeryüuü paİçaslnln değerlerini de kapsamlna almall, siyasal örgötlenmeyi insan ve ülke hizme_
tine yönl€ndırici bir düzenleme olarak gerçekleştirmelıdiİ. Hangı ülkede, nasll bir insan toplu-
luğu iç;n, ne tür bir siyasal örgütlenme tarzl gereklidir? 8unlarln yanltl klsaca anayasanln
"İlke_insan-devlet" eks.ni ür€İ;nde inşa €dilmesi gereken bjr mimari tasanm old!ğunu ortaya
koymaltad l r.
Anayasa bir ''özgürlük tekniği''ni ifade ettiğine 9öre, önce insan haklarl güvencelenmeli, son,
ra devlet organlarlnın tlyetki slnlrlai'' çizilmelidiİ.

insan haklan baklmlndan ortak güvence i'Içütleri belirlenmeli; öte yandan slnırlama nedenleİi
hak Ve özgürlük türüne 9öre farklllaştlrllmalldll, Hak ve öz9üllükl€r listesinin ucu açlk tut!lma_
lldlİ:

Birinci krşak tüa*la.da kişi öz9ürlüğü ve guverliğ.ne ilişk;n düzenlemeler temeldir Duşunce
ve örgütlenme özgürlükleri ise demokratik toplum için Vazgeçilmez öğeler şeklinde dürenlen_
melidiİ. siyasal hak|ar baklmından yurttarlı tanıml 6ne .'Tİrkjye
çlkmaktadır: cumhuriyeti
yurttaşllğl" kapüylcl bir kimliktir. Örneğin, Türk Barolar 8ırliği taraflndan bir grup htrkuk,
çuya haz|rlat|Ian Tİrkiye cumhu.iyeti Anayasa onerisi'ne gö.e (2o01), ,.Devlete yurttdşl.k
bağl jl€ bağll olan herkes, Tüİkiye cumh!riyetiyurtta§ldlr'' {md.97).

ikinci kuşak haklar a|annda iktisadi, sosyal Ve kültürel haklar aylü ayİ, ama dengeii bir bü
tünlük içinde dl]zenlenmelidir. iktisadi örgürlükleri dİzenleyici Ve denetleyıci anayasal kural-
laİa bağıamak önem taşlnaktadlr. sosyal haklar ise devletjn ''olumlu edjm''.le bulunmaslnl
g€rekli kllmaktadlr (sosyal devleü. Kültürel haklara gelince/ bu alanda geçerli olan evrens€l
ilkeler ile farklllaştlrlcl ilk€ler 9öz önüne al]nmalıdlİ. Bu
çaİçevede Türkiye'nin toplumsal
öz€ıliğini yansltmaya elVerişlj açlllmlara yer verilmelidir. orneğin, yine lüİkjye cü]mhuriyeti
Anayasa Ön€risi'n€ göre.'h€rkes kültürel, din5el ve dil§.l değeilere Ve
çeşitliliğe saygl göste-
lilmesjni istem€ hakkına sahıptir'' {md. 81).
ijçincü kuşak haklar yöni)nden baklş açlsinl daha da genişletmek geİekir.
Çevİe, ballş Ve 9e-
lişme haklan hem öz9ürlük ilkesi olaİak hem de alt öğeleriyle b;rl;kt€ düıenl€nmelidir.
Örne_
2.