Page 21 - Diyarbakır Barosu Yeni Bir Anayasa Da İnsan Haklarına Yeni Bir Bakış

Halgİ D!mokİ.!i?
Şı] halde, huİuk devleti "Nasll bir demokrasi?" sorusun! hem 50rmamlz], hem de yanltlama-
mlıı gerekli kılar. ilk yanlt şudur: "Hukuk yoluyla demokrasi" 8u yanlt/ demokrasilerin ortak
özelliğ|ni ifad€ €der. Fakat demokrasi, hukuk devletinin yapılanma tarzlna göre farklllaşlr da.
8irincısi, erkler aynlüğlnln yatay yapllanmasl yönünden, siyasal reiiml€rde farklilaşma 9örü-
lür. Parlamenter rejimden başkanllk rejimjne uzanan farklılaşmalar bunıJ jfade eder.
Buna karşlllk, erkler ayİllğlnln dü§ey yapllanmasl bakımlndan, devlet biçimIerinde farklllaş-
ma görülür: İniter devlet (merkeziyetçi ve adem i merk€ziyetçi); federal devleÇ jkisi arasında
bölgtl' devlet (bölgesel devlat).
siyasal rejim İark|laşfiasl bir tercih sorunu Ve anayasal deneyimlerin ortaya çlkardlğl bjr so,
nuçtur; devlet biçimi de öyle; ancak devlet biçimlerinde tarihin v€ coğrafyanln, demografik ya-

plnln payl fazladlr.
siyasal rejim bakımlndan Türkiye'deki durum nedir? G€rek anayasal deneyim ve 9erekse 9e-
n€l tĞrcih, parlamenter rejim yönünde olmuştur; fakat ülkemizde yarı başkanllk, ama daha

çok başkanllk reiimi yönündeki alaylşlar da eksik değildir. Hatta, başkanllk rejimi üzeline ya-
pllan tartlşma, parlamenter rejimin demokratikleştirilmesi ü2erjne yapllan tartlşmaya çoğu
zaman baskln gelmiştir.
üç yasanln elden qeçiri!me-
Kuşkusuz, par]amenter r€jinin demokratikleşt]rilmesi öncelikle şu
sini gerekli kllmaktadlr: seçimlerin T€mel Hükümleri Ve seçmen Kütükleri Hakkında Kanun,
Milletvekili seçimi Kanunu, siyasi Partiler Kanunu,
Burada ilk ve öncelikli sorun, s.çim barajünln düşi]rülmesi; ikincisi, siyasal panileİin bir yan-
dan örgütlenmesine ilişkin yasaklaylcl ve slnırlayıcl kuİallafln esnetilmes] ve öte yandan üye-
lik hı]kukunu pekiştirici kı]rallarln konmasl; üçüncüsü, ittifak v€ tercih gibi, "istikrar" Ve seç-

men lercihıne jlişkin jlkelerin yasal olanak haline getirilmesi; dördüncüsü ise seçim bölgeleri-
nin elden geldiğin€e daraltllmasldll. sonra kurumsal olaİak, Millet Meclisi yanında bir senato
kurularak çift meclisli biİ yapıya geçilebilir. 8u öneİinin yaşama geçirilmesi, hukuk devleti v€
müzakereci demokra§iy€ de katkıda bulunabilir. Nihayet, yan,doğrudan demokrasi uygulama-
laı üzerinde tartüşma yaparak, halk girişimi, halkün Vetosu ve refelandum yoluyla, halkln yö,
netima katllma§ yollan artlrülabilir.
Bütün bıJ aİayışlar ikiana hedefe y6neliktir| Halkl yönetime daha çok katarak, iktidan elden
geldiğjnce paylaşmak ve siyasal toplum ile siVil toplumu birbirine yaklaştlrmak; yİrOrlüğe ko_
na€ak normlann gen€lve obj€ktil olmaslnı, aynl zamanda bütün toplumln ıortakyafa/'l erc,

ğinde tasarlanmaslnü sağlamak,
8öylelikle, demokrasiyi stçmenleıin dört ya da beş yllda bir yasama organınl belirlemek ama

clyla sandlk başlna 9idiliyle sınlıl kllan bir anlaylştan çlkararak, düşünce paylaşml eksenin,
de kanlımclllğlyayglnlaştlran müzakerecidemokrasianlaylşı uygulamaya konabilecektir,

Bugünkü uygulamada çoğunluk kurallnın ortaya çlkmasl, çoğulcu bir ortamda görüşme|er,yo-
luyla değjl, tek kişinin Veya birkaç kişinjn güdümü Ve yönlendirmesiyle söz konusu olmaktadll,