Page 17 - Diyarbakır Barosu Yeni Bir Anayasa Da İnsan Haklarına Yeni Bir Bakış

sal alandan dlşlanmaslna yönelik a§lrl bir has5asiyetin, diğer yandan da gayri resmi bir dinin
deYlet eliyle -özel alana hasredilmek koşulı]yla- topllmda yaygllaş!rl]masüna y6nelik bir iste,
ğin Var olduğu anlaılmaktadlr. Paradoksal gibi görijnan bır iki eğilim, "Türkiye'ye ö2gü laik-
lik anlaylşl"nın temel parametrelerini oluşturmaktadlr,
ve anayasal ifadelendirllişind€ belirleyici olan
"Tüık tipi laiklik" anlaylşlnln şekillenmesınde
üç faktörden söz etlİek mümkündür: dinin toplumsal (kamusal) yaşamdan dlllanmasu dinin,
,"rnouşı,r ıl-ıiqinin inşaslnda önemli bir uns!r oIarak kabulü ve kullantlmasu devletin din;
inancl ve dinialanı kontrolaltlna almasl.
Dinin kamusal alandan dlşlanmasl amaclna yönelik olarak anayasada şu ifadelere rastlamak-
-öıu."l.y'
tayız: "Laiklik ilkesinin gereği, kutsal din duygularl dev'et işlerine Ve politikaya kesinlikle ka,
ıp"r. sı; 'iAnayasada yer alan hak ve hürriyetlerden hiçbiri", laik cumhuriyeti
o.taaan kald,rmay, amaçıayan faaliyetler bi§iminde kullanllamaz" (m, ı4l1); "Kims€, devle-

iln ,o.v"ı, "ıono.iı, .iviri Veya hukuki temel düzenini klsmen de ol5a, din kırİallaana dayan,
a,r." r"v".ır".ı *, işisel çlkar yahut nüfııı sağlama amacly]a her ne 5uretl€ olursa olsun,
iinı ,.y" oinirygrıunn, vahut kutsal 6ayllan ş€yleri isti§mar €demez ve k6tüye kullanamaz"
(m. 2415); "siyasi part]lerin tı]zük ve programlarl ile eylemleri", laik cumhuriyet ilkelerine
aykln olamaz" (m, 68/4).

Ancakulusalbütljnleşmeninbilaraclolarakdinvedinideğerler_yukandaslnlrlançiıiliolan
*r'.* *r*',yla- devlet V€ toplum hayatl açlslndan önemli ve ger€kl] qörülmü}
"i"" 'r"J" o'"ı,ak anayasanın Ballanqıç lısmında -Tüıkiye Cumhuı',i']1l_ TİO^
İİl uİ,",n o'ı'
''"r.r'
i, ,".""*' .*'rrEr-ndan (par, 2), \'Tür!lüğün ta/ihi ve manevi değerlen"nden (par, 5,,v€
i..''.,i,, ,r,,r, meleniyel... içinde.. madoi ve manev; var|lğln, " 9eIlştirme hakkl"ndan
,r". ii ,u, .iu-,,n. o," yanda;, din kültürü ve ahlak öğretirnin ilk Ve ortaöğretim kurumla_
(m,
irı" .oİUn', *r, o'"** "devl€tin göıetlm Ve denetimi" altında okı]iulacağl b€lirtikaiştir
yayglnlaştırllması isten,
5ünlrlan devletçe çizili bir djn anlayışınln toplumda
'iA)--rr*r", tl. anıat,mıa, a,ayasa koylcu "mil1,1€$lrilmil,' dine inanan ve budin|.inanlşınl
ıa.ı.ı,
-l.tl.
l"l;; "';;"-;;;;; ;.taıu,n" t', aınau,,,uu"aaş tıpinı, yalat,ımasını hedetı€miştir,
Yine Türk tipi laiklik anlaylşünln bir gereği olarak genel idare içinde yer alan Diyaİeı, hleri
e;skanı,E, anayasaı aıle"lemeye konu edilrniş (m, ı36) ve bu devlet kurumuna, milli dayanlt
;"#;;;;;;-,;;;ğ,"ma gö,evı yırıenmışıı,, Bu kurumun geneı idare içinde yer almasına
or''*o'o' ;isyona o kadar büyük önem atledilmiş ki, si}asal Partiler Kanunu'nün 89,
". a'6, maddesinde düzenlenen Diyanet işleri Başkanlığl'nln genel idare
,"io".'r*, -r".^"
;,;;;;;;;;;, ",", "dinen siyasi paniıerin kapatııacağı tıüküm aıt,na aı4mıştır, Anaya,
bö,,esine oner vermesin', nedeni, 5öz \onu5u l,urumun me|.
,., oi"] oi". * l,n*'nl,i beli'emesi, dini milljleştirmeye Ve dinsel alanı sıkl bir d€netim al
"r',"-* ****-' "uruma

tüİda tutmaya çall§mas]dlr,
Özetle ifad€ etm6k 9elekirs€, birey ile Tann araslnda kalmak, vicdani biİ mesele olaİak algi-
lannak, toplumsa|/larıüJsal alana taşlnmamdl, 5;ya5i tdlep ve iddla|ara tonu edilmemek lo,
;;;;;;;;;:";İ.;,, ",",ak kabuı ediImiştiı. ku!|,usuz, dine atleoil€n b' ':"'l" ::::.:":
Devletl ve
Lt r. topır. hayatlnda yerin€ getire€eği önemli lşlevlelden kaynaklanmaktadır,
ı,