Page 19 - Diyarbakır Barosu Yeni Bir Anayasa Da İnsan Haklarına Yeni Bir Bakış

Hukuı oavlĞti H.nOi Ekaanlaİa orranlr?
Tü.kiye'nin en önemli güncel sorı]nu hangisidir? Yanlt, kişilerin konumlarina, içinde bulun-
duklaİü ortam ve koşullara göre d€ğişebilir: işsiİlik, eğitjmsizlik, yoksıJlluk, qelir dengesizliği,
istiklarslzllk.,.8una kaİşllrk, "huİuki güvenlik'' sorunu, her kesimin üzerind€ bırleşeceği or
tak yanlt değil midil?
Hukuk güVenljğinin bulunmayrşl/ sadece yudtaşlann hak ihlallerine uğramasl ya da haklannl
eld. edememiş olmasl d€ğil, toplumda hukuk kurallannln "oİtak iyilik" ereğind€ harlrlanma_
dlğ ya da yürüllükte bulunan kurallann heİkese eşit olarak uygulanmadlğl Veya baz]larlna hiç
uygulanmadlğü yolunda yaygln bir kanaatin mevcut olmasl anlamlna gelir. Gerçektn, kimi
toplumsal kesimler öz9ürlükleri 50rumsurca kullanüyork€n, kimileri ise hak ihlall€rinin süreklı
mağduru duİumunda kalabilmektedil.
Kurallardan slyİlma eğilimi sadece kjşiler araslndaki ilişkilerde değil, y!rttaşlann kamu ma-
kamlarl ile ilişkilerinde de sbz konusu; iktisadi faaliyetlerde i5€ daha yaygln.
Ya siyasal alan? Doğrudan ya da dolayll olarak kurallan ihIal etme olaslllğl €n fazla iktidar
mekanlnda görülmektedir; çünkü kurallaı uygı]]aylc konumda olarlar, kurallann kendilerin-
d€n çok başkasü jçin geçerli olduğu şeklinde bir yanllgıya düşebilirler,

sü]surluk kazaslndan §emdinli saldli5lna kadar uzanan olaylar zinciri, faili meçhul ölümler,
den haksl2 tutuklamalara, can güvensizliğinden işkence ve kötü muamelılere dek varan ortam
ve ı]ygulamalar, Türkiye'de hukuk devletınin tem€llendirilemediğinin birel göstergesi değil mi-
dir? 8unlara, mafyalalan ve çeteleşen birçok sektör d€ ekl€nebilir: ihale yolsuzluğu, hazine
ara2isi işgali, kaçak yapllaşma, kaylt dtşl ekonomi,.. Hukuka aykırl ve suç oluşturan 5öz
konusu durumlar, anayasal yaplnün v€ siyasal örgütlerümenin hukuk devleti aşama5na ulaşlp
ulaşmadlğl sorunsallnda düğümlenmektedir.
Hukuk devletini kurabilir miyiu ? iki koşulla, evet: herkesi hukukça yönetilmeye elverişli konuma
getirici düzerüleme Ve mekanizmalar bu yönde genel bir iradenil! ortak bir inancün oluşmasr,

"Huü(ukça yönetilme" kaydl, önce yetki ve hak aynşmaslyla somltlaştlnlabilir. "Yetki, görev
ve sorumluluk" ilkeleıi kamu makamlarlnln statisünn ünlmlar; "hak, öz9ürlük ve ödev" üç,
lü5ü ise yurttaşlafln konumunu. Herkesin hukukça yön€tilmesi, yönet€nl€rin de yönetilenler gi-
bi "yürİrlükteki kurallara tabi olma"sl demektir; "huklrk önünde eşitlik" ilkesi herkes için
geçerlidir.
8unun için öncelikle yasama, yürütme ve yargl görevlerinin birbirinden ayn orqanlara veril-
mesi anlamına gelen erkler ayrül]ğı halrlanmalüd lr: Kural koyan makamla, uygulayan organ
farklldir; yargllayan mercj is€ her ikisinden ayn v€ bağllns,zdlr. 8izdeki duruma gelince;
1982 Anayasasl'nln yapllanma tarzl Ve uygulamaslnda, Yasama Meclisl'ne fiilen hakim du-
rumda olan hükümet, yargl mensuplarl üzerinde de nüfuza sahiptir, Hükümetin belırleyicj ko-
numu is€ AKP dönemind€ böyük ölçüde başbaİana geçmil durumdadlr.
Öte yandan, vekillerin kendileri de yasama dokunulmazlığl nedeniyle halk kanıslnda ayrlcallk-
ll bir konumdadlr. Kıslr döngü ya da çelişkı şudur: Hükümet v. Yasama Meclisi üyeleri, yargl