Page 23 - Diyarbakır Barosu Yeni Bir Anayasa Da İnsan Haklarına Yeni Bir Bakış

ı.ıl El, İn..n Hıİlı A!tl.rıı?

8ilindıği gibi, öz9ürlük Ve eşitlik, (siyasal) düşünceleİ tarihinin ana konulannl oluşturmuştur,
Bırnu sjyasal öğretide, 18. ve 19. yüzyllda,ranyla sosyalizm v€ liberalizm olarak da adlan_
dlrmak mümkündür. Oysa, 20, yİzyllln ana sorun!, öz9üİlük_€şitlik denges'ni kurma anlaylşl
olmurtur. 21. yüzyllln başlnda "insan haysjyetj", özgürlük_eşjtlık dengesini sağlamak için ay_
nl zamanda hukuki bir kavram olarak kullanllmaktadır.

Toplumsal çekişmelerin, çatlşmalann ve mücadel€ıerin bağnnda yer alan insan hak]arl, top_
lumsal evrime paİalel olarak, jnsan gereksinmeleli arttıkça gelişil Ve sayl olarak çoğallr. Şu
halde insan haklarl dinamik bir kavİamdlr; fakat yeni hak ve özgürlüklerin ortaya çlkmasl
mevcut olanlan yürürJükten kaldlrma2. Hukuk bunlarln bırlikt€ Varlüğlnl tanlr Ve güv€nce alt,
na allr. Aralarında çallşma olduğunda uzlaştıncl mekanizmalarl ihmal etmez. Klsacasl, hak
Ve ö29üllüklel bir bütündür; say olarak çok olsa da bazllan öne çlkarllaİak diğerlerinden
va2qeçilemez. 8u baklmdan, bugüne kadar yapllan üçlü aynma yenilerinin eklenmesi yakln
gelecekte muhtem€]dir.
siyasal öğİeti açı5lndan kişi özgürlükleİi ve sıyasal haklar daha çok lib€ralizmin ürünü olduğu
haldĞ; sosyal ve kültürel haklar jse sosyalizmjn öne çlkardığl insan haklaİıdlr. Çevre, ballş ve
geliyn€ ve insanlığln ma|varllğlna saygl haklan bunlafin ötesinde y€r aldlğlndan, yanj ideolo.
jileri aştlğlndan, dayanışma İaklan olarak da adlandlnlmaktadll. Tlp bilimindeki gelişmeler
i5t d6rdüncü kuşak insan hakiannı (biyeo€tik haklar) gündeme getirmiş bu|unmaktadlr,
8elirtilen gelişmeler bir bütün olarak değerl€ndjrildiğinde, in5an haklaİınln kendisinin bir
ideoioji olmaya doğru evrim 9eçirdiği öne sürülebiliİ. Bu bakış açlslyla insan haklafı n€ denlj
bililnsel temellerde sistematize edjlı15€, o derecede toplumı]n sorıJnlarlnln bütüncü bir biçimde
çöznmüne lşlk tutabilir. sosyal, iktigd; ve kültürel sorunlar, insan haklarlnln kapsayıcl ve
dençli bir biçimde tanlnmasl, dü.enlenmesi ve kayltlanmasl sayesinde çözüml€İ üretilir. Bi]
nedmle insan haklarl yalnızca hukukç!lann ve konunun uzmanlarınln jlgi ve bi19ı alanlna 9ir,
mez; sosyolo9lar, iktjsatçılar, kamu yöneticileri gibi farklı alanıardan lzmanlan yaklndan il,
gilendiren, disiplinler arasl biİ öz€lliğe sahiptir.

Hukuk düıleminde şu özelliklere dikkat çekilebiiir: Hak ve özgürlükler, anayasalar ve ulusla,
larasl bel9elerle tanrnlr; mahkeme kararları Ve uygırlamalarla ilerl€tilir. Hak Ve özgürlükleri
güvencelemek için, d€mokratik toplum düzeni, hakkln özü, ölçülülük gibi ortak ilkeler 9e|işti,
rilmiştir. (ifade Ve örgütlenme öz9ürlükleri, demokratik toplum düzeninın dokusunu oluştu-
rur.) Hak ve öz9ürlüklere ilişkin kayltlamalar hakkln konüJsuna, özn.sjne, kullanlm mekanlna
ve zamanlna göre değişjr, Hak ve ö29üİlüklerj kötüye kullanan Ve kam! dğz€nini ıhlal €den ki-
şıleİe yaptınm uygulanır- Yaptlrlm, ihlalin yoğunluğu Ve kallcıllğ] öIçüsünd€ artar.
8u g.nel 9özleml€rden sonra, ülkemiz sorunlanyla ilgili bağlantllar somutlaştlrılarak, Türkiye
açlsrndan insan haklarl alanlnda dengesi2lik Ve çarplklıklann sürdüğü alanlarda birkaç nokta-
ya aqkllk getirilecektir.
ili§kiler yönnnden baklldlğlnda, insan haklanrıln aznesi olarak "soyut insan" anlayl9l çok 9e.
rilerde kalmlştır; "somut insan" anlaylşl da b€llı ölçülerde aşllmlş bulunmaktadlr. insan hak-