Page 24 - Diyarbakır Barosu Yeni Bir Anayasa Da İnsan Haklarına Yeni Bir Bakış

lan günümİzde b€lli ilişkiler düzleminde anlam kazanlr ve hukuki düz€nlem€nin konusunu
oluşturur. 8u çerçevede, her ne kadar hak Ve özgürlüklere 5ay9l ve ihlal açlslndan yurttaş_dev-
let il;şkisinde gündeme gelse de, yatay ili§kiler yönünden insan haklarl 5orunsall qid€İek geniı
leyen bir alanda gündeme gelebilmektedir, Yine, insan,grup ya da insan_kurum (kurumsa]
bağlamda) insan haklarl, insan,;ktisadi faalıyetler ilişki5ind€ olduğu kadar, insan_çevre il]şki_
sinde de söz konusu oJabilir. Bu ned€nle, hak Ve öz9ürlük ihlallerinjönlemek Ve insan haklan_
nı ilerletmek için jlişkiler alanına göre düz€nleme yapma gereği büJlunmaktadır.
Hak v€ öz9ürlük katEgorileri bakımlndan, özgül düİenleme gereği söz konusuduf| siyasal hak-
lar ve iktisadi özgrllüklerden her ikisinin ortak paydaslnl "liberalizm" oluştürur. Ne var ki,
siyasal faaliyetler, seçim kanunlall ve harcamalar drşlnda elden 9eldiğince az düzenlenir; ya-
ni€sn€k bir §tatüden yararlanlr. Tam tersine, giderek karma$k hale gelen iktisadi {aaliye0er
slkl düzenlemelere tabi tutırlmaktad r, AB ölçeğinde, piyasa ekonomi5j oldukça aynntrlü bi_
çimde düzenlenir. Örneğin Fransa'da, s€çim haİcamalan limitini a§an bir adayln milletvekilli
ği dü§ebilir; Türkiye'de ise bir milletvekili seçim kampanyasl slraslnda yapnğl konuşma nede
niyle kovuşturmaya tabi tutulur. Yıne Fransa/da banka kirrmak çok zor olduğu gibi, ''hortum
lamak" da pek mümkün d€ğildiİ. Biıde ise kuruluş kolayllğı ile \\hortumlama'' kolaylğl ala_
slndaki doğru oranfu, bellekleİde acl bir şekilde bütrn canllllğlnl muhafaza evnektedir,
K]sacar, iktisadi 629ürlükler ile siyasal özgürlükler ara§lnda mevcut olan te15 yönlü çalp]kll,
ğl gidermek gerekir. Bu yönde bir dİzenlemenin siyasal panil€İ açl5lndan anlaml şu olacaktlr:
Hem sosyaı demokrat partiler hem de liberal panil€r k€ndi örgütlenme mod€line ve piyasa
ekonomjsin€ ilişİjn telcihlerini ortaya koyabilecekl€rdir; ancak bunu h!kuk,özgürlük dengesi_
nj gözeterek yapabll€ceklerdil,

Kijllirel hakla. ve azınll ha^lalı aç.s|ndan bak,ldlğlnda, ..d;l5el, dinsel, etnik'; farkll lklal
her jki hak kategoİısi için ortak temei oluştuİur, 8aşllca fark şudur: A2lnlık haklan çoğı] za_
man grup olarak tanlnmayl da beraberinde getiriÇ fakat burada asül sorun, azlnllk haklarlnın
yalnlzca kültürel haklarla ml slnlrll olduğu, yoksa siyasal hakları da kapsamlna alüp almadlğl-
dlr. 8u, in§an haİlan uluslarara, hukukunda Ve karşllaştırmaıl anayasa hukukunda tartlşma_
ll olan ve farklı dü.enlem€leri beraberinde getıren bil konudur. Klsacar, kültİr€I haklar,
mev€ut haklar dü.eni yanlnda .'artl haklar'' tanlnma9nl gerekli kllark€n/ azınllk haklaİ, söz
konusu "artı haklal"ın çerç€vesini oluıuran bir grı]p statüsünü de beraberinde g€tirmektedir.
Böyle bır statü tanlnsa da, kültİreı haklar ağlrllklıdlr; zira siya9al alan, fikri d€rinljği öne çl_
kardlğl jçin, siyasal düzlemde farklllıklar değil, daha çok ülkenin sorunlarına ortak çö2üm
araylşlarl damqaslnl vuımaktadlr. ("Mü2akereci d€mokra§ı' tarıınl hatlrlatallm).
Bizde etnjk faİkllllklar sorununu ve bu arada ..Kürt sorünu''nu bu çerçev€d€ düşünmek gere_
kir. Kültürel haklal geliştirilerek eğer böl9e yönetimini kapsamlna alacak bir adem_i merkezi_
yet yön€timi gerçekl€ştirjlebjlirse, siyasal haklarl yine'.siyasal ve ulusal birlik'' ekseninde
ilerl€tm€k ve uygulamaya koymak, Türkiye açls]ndan savunulmasl geİeken en akllclyaklaşlm

22