Page 151 - Diyarbakır Barosu Yeni Bir Anayasa Da İnsan Haklarına Yeni Bir Bakış

naklanan gerilimlerin müzakere ve katılüm yollanyla çözülmeslni teşvjk eden mekanizmalan
da kJrumsalla§tlrması şarttlr.

ıaal An.y.5ül{oİnatif Anır.t

Bir devletin biçimi ve yapısl hakklnda bilgi sahibi olmanın en kestirme yolıJ, o devletjn anaya-
sarna bakmaktlrj çünkü siyasal sistemj bir bütün olarak yön€ten temel nolmlaı tespit etmek,
anayasalarln asli i§levidir. Genellikle anayasalann ilk maddelerinde yer alan bu tespitler, dev,
letin temeline yeİleşjp ona biçin verdikleri içın, "yaplsal ilkelel" olaİak adlandlnllrtar. Dev-
letin kendisi hakklndaki tasawuİunu dile getiren bu ilkeler, bir yanlyla d€vletjn "nasll oldıJ-
ğu"na ilişkin (lasviri) beyanlar; bir yanlyla da "nasıl olmasl gerektiği"n€ ilişkin (normatiO
taahhütler niteliği raşlrlar. Yaplsal ilkeleİ, devletin kendisi için ön9ördüğü me§ruluk ölçOtleri-
dir aynü zamanda. DeVlet]n somut bıçimlenişinin meşruiyeti, bu ilkelere bakılaİak tespit edilir,

Biİ siyasal sistemin me§ruluk iddiaslyla yürürlükteki (pozitif) hukuk düz€ni araslnda bır çatlş-
ma olmamasl beklenir; çünkü noİmal olan, yürürlükt€ki hukukun, sistemın meşruluk dayanak-
larlnü kendine öz9ü formüileİ Ve araçlarla somutlaştlrmasldır. "Anayasa" adl Verilen temel
bel9., böyl€ bir somutlaştlrmanln asli 2eminini oluşturur ya da öyle olmasl, anayasa kavraml-
na içkin mantlğln geleğidir. oysa 9erçekte normatif düzen ile fiili durum, yani ^'normatiflik"
ile "normall]k" her zaman bir örtüşmezler, b! iki5i araslnda, yoğunluğü] ülked€n ülkeye deği-
şen biİ çatışma ya da en azlndan bir qerilım yaşanlr.
Bı] ned€nle anayasa teoİisind€, "reel (gerçek) anayasa" ile "normatif anayasa" kavramlarl
aras nda ayrım yaplllr. 8una 9Öre, "İeel anayasa", bir devlet yaplslnln fiili/gerçek dururnunı].
siya§al varoluş]nun bjçimini, egemenlik yetkilerinin etkjli düıenini, yaygln kab!l görer m€şrı]-
luk modellerini ifade eder, Buna karşüllk, "normatif anayasa", devlet yaplsınln hukuksal te-
mellarini 9svir eder. 8u fledenle, "olan"dan önce ve öte, olmasl arzu veya taahhüt edileni
yansıtlr. Normatif anayasa, siyasal §aalaİın Ve ilişkilerin basit bir kopyası değil, yol göst€rici-
si, meşİuluk ölçüsü, bir tİr kut"p y]ldlzı olarak 9örülebilir.

Anayasa, toplumun bulunduğu seviyeyi bire bir yansltan, toplumsal gerçekliği hukuka tercüme
eden metinler olarak 9örülemez. Kı]şkusuz, büil]fl hukuk metinl€ri gibi anayasalar da toplum-
dan, toplumun allşkanllklanndan,9eleneklerinden, kültüründen, ortak yaşam tarzlnln belli il-
kelerinden esınlenirler; ancak bir d€ toplunu belli biİ noktaya taşlmak, olmayanl var etmek
isteİler, ki buna "anayasalaİın normatjf gücü" denir.6
Normatif aMyasa ile reel anayasa araslnda belli bir mesafenin bulu.ımasü bir baküma kaçlnll,
mazdır. Bu nedenle, ikisinjn lam olarak örtüşmemesi büyük bjr sorun o arak görül.nez. Ancak
bu mesafenin "olağan" ölçüleri aşmasl durumunda ciddi siyasa] ve toplumsal sorunlar yaşan-
masl da aynl şekılde kaçlnllmazdlr.
İki anayasa düzlemi araslndaki mesafenin büyüklüğü, esas ]tıbariyle iki durumdan kaynakla-
nabi]ir. Bir defa, fiili egemenlik yapllan Ve me§ruluk telakkilğrinin normatif anayasayl hesaba

Bkz, Ko.rad H.5İ11959): oi.,om aıiE ülrah d.l v.nasung, F ftinlo!r A.tlltsvorl6ung, R..hlund s6at in Gschi.ht
rd G.çMd, t]. 22?, Tijbinq.n.