Page 148 - Diyarbakır Barosu Yeni Bir Anayasa Da İnsan Haklarına Yeni Bir Bakış

Vil anayasa, her §eyden önce a5keri o]mayan bir allayasadlr. Ama buradan hareketle, sö2 ko-
nusu anlamda askeİi olmayan her anayasayl sivil sayma kolaycılğlna Veya yanllşl lğlna da
düşm€mek lazlm.

Bu tuzaktan kurtulmak içın yaplmasl 9eİeken şey, sivil kavrarnlnln olumlu anlamlna başVur
maktlr. Buna göİe ise §ivil, "Vatandaşa Veya Vatandaşlara ilişkin olan"ü; daha kapsay|cl ta
nümla, "bir Vatandaşlar topluluğuna, cnlaİ n yönetimine Veya birbirleriy e ilişkilerine dair

Toplumsal s6zleşme Ye Topltlm§a| Bütünleşme
"sivil anayasa" tamlamas ndaki diğer kurucu unsur olan \tanayasa// kavramlnün ö2ellikle
Amerikan anayasac l k tarihinden beslenen ideal anlamlnü da devreye sokarsak, "sivil anaya
sa"ya i işkin daha büiünlüklü bir tasawur edinebiliriz. Buna göre, anayasa, birlikte yaşama
nln temel kurallann| Ve siyasa] yaplya ilişkin teııel telcihleri belirleyen, toplumsai mutabaka
ta daya l bir sözleşme saylllİ.

Anayasanün, biİ "toplumsal sözleşme" olarak nitelenmesi, sadece Amelikan anayasacl]l( ge,
leneğini idealleştirmeye yö,nelik boş bil s ogan Veya temelsiz bir "mitoy' o arak görülnremeli-
dir. Bunur derindeki anl4rn, Althrısse/e dayanarak söyleyecek olursak, insanlann kendi ka
derlerini Tanrl'nın velveya geleneğin tekelinden kurtarlp e l€line a]ma isiekl€rinin ifadesi o
maslnda yatar. Anayasaya, top]umsal bütünleşmey] sağlama 9ibi bir işlevin atfedi]mesi de bu
raya bağlanabilil. Bunun ön şartl i5e, anayasanln yaplml sürecine tüm toplumsal qüçlerin
mümkün o]an en geniş ölçüde katrlabi]meleridir.
Bütünleşme, siyasa] görüş Ve hedef farklll klaanl, toplumsal çoğu culuğu yok saymayl veya
yok etmeyi değil, siyasal mücadelelerin barşç bir §ekilde cereyan etnresini sağlayacak meka
nizmalar Ve farkllllklann bir arada yaşamaslnl mümkün kllacak güvenceleri gerektirir. Ana
yasayl toplumsal bütünleşmenin kaynağl Veya vasrtas olarak gören eğil]minin, radlkal ve aynl
ölçüde iyimser ifadesini "anayasal Vatandaşlık" yakla§lrn olı]şturur. 8ulada anayasanln, hu
kuksal işlevlerinin ötesinde, "toplı]msal kim iğin" başlıca referansl oIacak şekilde yapllandl
rllmaslna dönük bir beklenti söz konusudul.

Şu ha de "siVil anayasa"yl, toplumsal yaşamln Ve siyasal 5istemin temel ilkelerinin yurttaşlar
topluluğür taraflndan belirlendiğ] ana belqe olarak tanlmlayabi]iri2. z]ra anayasayı bir top-
lumsal sözleşme olarak görmek/ anayasayl top]umun yapmasln yani l!kurucu iktidar"ln top
/
lı]mda olmasln kab!l etmeyi qerektirir. sözleşme fikri, taraflann eşit özneler olarak kabul
edilmesi öncülüne dayanlr. Hannah Arendt'in deyişiyle, "yatay toplum sözleşmesi", bireylerin
birbirlerini muhatap aldlklan ve bilbirlerine sözler Verdikleri bir ilişkiler yumağl yarat]r-r Bu
nedenle, bir siyasal topl!m meydana getjrmek/ ideal an]amda anayasanün baş]lca işlevidir.
Başka bir anlatlmla, bir topluluk, kendi anayasaslnl yaprnak suretiyle bir "siyasal top um"
haline gelir.

] HannahAl.ndt(1965): t/ .r d'e Re,otüir, Mi]n h