Page 144 - Diyarbakır Barosu Yeni Bir Anayasa Da İnsan Haklarına Yeni Bir Bakış

Hak ve özgürlükler için qelıştjrilm'ş o]an slnlİlama nedenlerine Ve güvence ölçütlerine genei
bi/ baklş sonucunda denilebilir ki, bir anayasa metninde slnlrlama nedenieri, dar/ nesne], yani
kişiselyorumu dlştn blrakır njtelikte tufulduğu, güvence ölçütleİine is.geniş ve gÜçlü yer ve_
rildiği oranda o anayasa öz9İrlükler ieme]li olabilir.

orman ooğ.u

Önce birkaç kelimeyle, ı961 Anayasasl'nın nasll yaplldlğlndan 5öz etmek istiyolum, 196ı ylli
27 Mayls gününün ilk saatl€İinde, ikt;dar devİildikten sonra zihinl€İde'.Şimdi ne yapaca
ğl2?" sorı]su canlandüğında 0rgeneral cemal l\,4adanoğlu anayasa huk!kçulanndan ve hoca-
lardan fikir almanln ırygun olacağına karar verir. Hocaiann ismini hatlrlayamadlğl içın şofö
İune şdyle bir t Iimat v€rir: .\Bir delas|nda 5€nin|e bir hocayl evine blraLmlştlk, ha(lr'|yor mu.
sun? iıe çit o hocayı al gel.'' Bu şeki]de evlerinden allnan hocalar bir asİeri uçağa bind]ri]ip
Ankara'ya götürüiürler. 8u arada izmir'den müdahaleye başkanllk etmek İz€re gelen cemal
Gürsel biİ toplann düzenleİ Ve özetle şunlarl talep eder: 8arn özgürlüğünün güVence alt na
ajlnmasl, iıi anayasa mahkemesi kul!lması, bir anayasa hazırlanmasl. salt bır hukukçıJ o a
rak baİtığlmda bu hikay€ bende neredeyse bıJ devrimin . ya da darbenin Anayasa Mahk€me_
si'ni kurmak için yaplldlğl izlenimini uyand]nyor. oysa bunu yapmak için bir yasa
çlkartmak
,a da bi. dnayasa değiş.kliği yapmak yetecel\t,r.
l961 yllında ha2ırlanan anayasadaki hak ve öz9ürlüıler on yll sonra biraz törpülenmiştil, 8u
değişlklikl€rin en önemli bölümü de Devlet Güvenlik l\rahkemelerinin kurulmaslnl ön9ören ve
anayasa d€ğışikliklerinı 5lnırlayan hükümlerle ş€kıllenmiştir. Bu değişikliklerin yaprlmasl ko-
nusunda l2 lvlart müdahalecilerinın kimlere, nasll bir talep götürdüklerıni bilmiyorum.
Ho€amlı 0rhan Aldlkaçtı başkanllğünda bir ekip taraflndan ha2lrlanan l982 Anayasasl'nln
öncesinde Kenan EVr€n'in b! ekibe nas l bir öneride bulunduğunu düşündüğümde,
şöyle bir
varsaylm canlanlyor 2ihnimd€: ''Bu toplurna öyle bir elbis€ dikin ki, çok dar olsun.''
8 Ha2iran 9ün! sayln Başbakan'ln Ergun Özbudunıa anayasa yapma görevi verirken nasll bir
talepte buiunduğunu da bilemiyonJzj ancak ben bu anayasa taslağınln genel gerekçesine baktl-
ğımda yine bir varsay|m kurdum, Taslak ha2lrlanlrken .er€lerden yaraİlanllml§ olabileceği
sorusunıJ 5orduğumda aldığlm yanıt, m'lletlerarasl insan haklaı belge]erinden. özellikle insan
Haklan Avİ.Jpa sözleşmesi'nden ve Avİupa İnsan Hak]an l\rahkemesi içtihatlanndan, Avrupa
8iİliği Ternel Haklar Şart.'ndan, AvrıJpa Sosyal Şart'ndan ve Türkiye'de çeşitli siViı toplırm
kuruluşlarl taraflndan hazlİlanml, anayasa taslaklan/ raporlal Ve deneysel
çallşmalardan bü-
yük ölçüde yararlan]lmış olduğudıJr.
Peki, acaba uluslalarasl sözleşmelerde y€l aian hak Ve özgürlükleri içeren bir anayasa mld]r
taslakta sunulan? Her ne kadar insan haklan söz]eşmeierinden esinlenilmiş hüİünler ıçer
mekteyse d€, bu taslak bu metinlerle tamamen öİtüşmemektedir. Temel haklar. ki§inin haklar
Ve ödevleri/ kilinin haklar ve hürİiyeti gibi başllklar altlndaki maddel€rin yeniden yazllmasl
yerin€, insan Haklan Avrupa söıleşmesi'nin ilgili maddelerı doğrudan konabiliİdi, ki bu
mümkündür. Öİneğın ingilter€'de yazıll bir anayasa yokiur, ancak bir insan haklaİi yasasl
çl-
142