Page 141 - Diyarbakır Barosu Yeni Bir Anayasa Da İnsan Haklarına Yeni Bir Bakış

15. maddesinin başllğl "olağanüstü Hallerde Asklya Alma" olarak belirlenmiştir, Dolaylslyla
denilebilir ki, anaya§anln ı5. madd€si de asllnda hak ve özgürlüklerin askıya allnabjleceğini
düzanlemektedir. Gerçekten madde iç€riğinde olağanüstü hal, savaş, seferberlik ve s klyöne-
tim koşJllannda, bazl çekirdek haklar dlşlnda anayasal hak ve ö29ürlüklerin asklya allnabile,
ceğ] düzenlenmiştir,
Genel slnlrlama r€jimini belirleyen bu iç maddenin yanı slra anayasa/ hak ve özgüİlüklerin
dü.€nlendiği ilgili maddelerde öı9ürlüğün niteliğin€ uygun slnlrlamalara da yer Veİmektedir,
Özellikle 2oo1 anayasa değişiklikleri öncesinde anayasanln içerdiği katmerli slnırlama rejimi
ne bir de yasal slnlrl3malar eklendiğinde, hak ,/e öz9ürlükler alan]nln olağan dönemde bile ne-
re.tyse slfl7landlğl söylenebilir. olağanüstii rejim is€, öz9ürlükler baklmlndan alabildiğine da,
raltılmlş olan bu anayasanln bile dl§lna itilmlş, tamamen h!kuk dlş bir İejime dönü§müştür,
Özelllkle 2oo1değişiklikleri öncesi dönem€ ilişkin olarak anayasal hak ve özgürlükl€rin kulla-
nllamaz olduğı] en belirgin haliy e Avrupa insan Haklan l\/lahkemesi (AiHM) tararlanyla or
ğya konmuştur. Türkiye'ye yönelik AiHM karaİlaİl, anayasal ö29ürlüklerın gerçeıte içerikten
yoksun Ve kullanllamaz halde olduğunln hukuksal saptamalan n]t€liğinded]r; olağanüstü hal
bölgesinden yapllan başvurular üzerine veıilen kararlar, olağanüsti] hal uygulamasln]n hukuk
dışıllğl, hukuksal yollann etkisirliği nedeniyl€ daha başvuru aFmaslnda, iç hukuk yollarlnln
tüketilmesi koşıJiu aranmadan kabul edilen başvıJrular dolayüslyla açlkça ortaya koyulmuştı]r,
sözü edilen dönemde 1995 anayasa değişiklikleriyapllmlş, ancak bı] değişiklikler slnırlı kal-
mıştır. ı995 anayasa değışikliklerinin en önemli özelliği, dernekler, vak|flar ve *ndikalar ile
siyasi partilerin anayasnda yer alan dayanlşma yasaklannl yürürlükten kald rmak olmuştur,

AiHlu'nin r99o'llyllların ba§ından 2ooo'liylllara dek Tüİklye'ye jli§kin verdiği kararlardan,
birçok hak ve özgürlüğün anayasalve yasal düzenlemesinin, uygulamanün da gösterdiği üıere
asllnda ortak standartlanyla çatlştlğl sonucu çlkanlabilmekte, Türk anayasasl kapsa,
^vrupa
mlnda AiHs'nin içeriğindekine benzer bir şekilde hak v€ ö2gürlijkler yer almakla birlikte, sı-
n rlayücl ve yasaklayıcl yaklaşlm n€deniyle bunlann ku]lan lamaz hale geldiği saptanabilmek-
t ydi, Örneğin, siyasi partilerin demokratik siya5al yaşamün vazgeçilmez unsurlan olduğunu
b.lirl€yen anayasa hükmü,getirdiği bir dizi yasaklama redeniyle biİçok siyasi pa{jnin kapa
!lmaslna neden oimuştur- Aynl pa,tilerln AiHM'y€ yaptıklan başvurıJlar üzerine Mahkeme
taraflndan veİilen kararlarda, örgütlenme 6ı9ürlüğünün ihlal edildiği sonrıcuna vaılmlştlr,
8unun gibi daha birçok örnekt€, hak v€ özgnrlükler baklmlndan anayasayl, yasalan temel
alan Türk mahkemeleri ile sö2le§me'yi esas alan Ail] M'nin tezat yaklaşlmlan gözlenmiştir,
AiHM ile Türk mahkemglerinin özgürlükler kcnusundaki zlt yaklaşimlan, Türkiye'nin Avrupa

Biniği'ne (AB) üyelik 5ürecinde temel §orlnlardan biri olarak öne çlkmlşt r; çünkü AIHs'ye
ılyum, A8'ye üye ülkeler baklmlndan a§gari müşt€reği oluıurmakrnd r. Bu nedenle ı999 Hel
sinki zirv€sinin devamlnda Türkiye içjn hazlrlanan Katlllm 0rtaklğl Belgesi'ni izleyen ıJlusal
pİogramda bir anayasa değirikliğinin zorunlu olduğıJ vlJİgusuna yer verilmiştir, BıJ doğrultuda
2001 anayasa değişiklikleri ile bunu tamamlayan 2oo4 anayasa deği§iklikleri tam da dış di
tmikler etkisiyl€ yapllmlş değişiklikl€r] olı]p, belki de bu nedenle g'stermel]k özelliğind€n
kurtulamamlş ve bü değişiklikler€ paralel olultunıan uyum yasalarlnln göstermeiik olu§u ne-
deniyle yaşama 9eçirilememiştir.