Page 140 - Diyarbakır Barosu Yeni Bir Anayasa Da İnsan Haklarına Yeni Bir Bakış

soYt.p Yok!,

Anayasa sorunu süregelen bir sorund!lj nitekim l982 Anayan, da yürürlüğe girdiğinden bu
yana sürekli tanlşllmlştır. Bilindiği üzere 1982 Anayasasl/nln temel karakteri devletın kolun_
masl, bü]na kar§,llk bjrey ha|. ve öıgürlüklerinin alabildiğıne daraltllmasldlr.
l982 Anayasasl, "öz9ürlğk kural, sınlİlama istisna'' ilkesini teİsine çeviren bir anayasa ol
muş, öuellikle ilk ştkliyıe, ''Başlaiglç/'bölümünd€ki ifadeyle, devleti esas aldlğlrül hatta devle
ti kutsadlğlnl Vurgulayan totaliter bir anlaylı yans tmlşt r. ]995/ 2oo1 Ve 2oo4'te hak ve öz
9ürlükler açl5lndan yapılan değişikliklerle biİ ölçnde öz9ürlİklerin önünün açllmasl hedefl€nse
de başanll olunamam|jtlr, söz konusu değişiklıkler/ anayasanln ruhıJnu değiştir€mediğı 9]bi,
yaşama geçirilme olanağlna da kavuşamamlştlr; dolayl5yla anayasayl birey özgürlüklerinı
esas alma yanünde değiştirme gefek§inimi gündemde kah,ş!r,

son 9ünlerde yoğunlaşan Ve adIna "sivil anayasa'/ denen kon! bakımlndan öncelikli ta4lşma
noktasl, \'sivıl anayasa"dan ne anlaşllmasl gerektiğidir: Dar anlamlyla bugüne dek genellikle
gerçekleşenden farkll olarak askerin katıl mln]n olmayışl ml? Yoksa toplumun bütün kesiml€-
rini kapsayan lzlaşma ıemini fti? 8u ikincı açlllm aynl zamanda liberal öğretinin belirled ği
anayasa tanlrnıyla/ yani ıltoplumsal sÖzleşme''yIe örtüşmektedir. Bu çerç€Vede uzİaşl temeline
bir de birey hak Ve öz9ürlükl€İinin esas al nmas, bireyin d€vlet karşlrnda korunmasl, yani 5]
yasi iktidarln sünjrlandlrilmasl/ dolaylslyla hıJkuk devleti ilkesjnin yerleşmesinin koşullannln
§ağlanması eklenmelid jr.

Hak Ve öz9ürlüklerin anayasal güVencelerini, hak ıre öz9ürlükl€İi 5ünlrlama rcjimi ile bitişik
değ€rlendirmek zoruniıJdur; çünkü 5|n llama lejimi, güvencelerin ne old!ğürn! da içermek dür-
rumundadır. 8u nedenle bugüne dek uygı]lanan sln rlama biçiminin ne oıduğun! ana hatlarüyla
tartlşmak, bu slnlrlamalarlr, ve yasaklamalann doğUrd!ğıJ sonucu değerIendirmek, ne tür gÜ,
Vencelere gerek§jnim duyulduğu noktasında yo göstelici olacaktlr.

slnlrlama rejimi bak mından anayasanün 13., t4. Ve ı5 maddeleri önemlidir. 13, oadde
200ı anayasa değişıkljkleri öacesinde genel sln rlama hükmünü oluştülrmuş, madde metni be
llrtilen nnlrlama nedenlerinin anayasada yer alan tüm öz9ürlükler içın 9eç€rli olduğunüJ v!r-
gulamlştır. Bu madde kapsamündaki 5lnlrlama nedenl€ri, başta ifade öz9ürlüğü oimak ürere
birçok öz9ürlük açlslndan tehlike yaratabilecek esnekliktedir; aynca bu madde ilk şekliy e
herhangi bir güV€nc€ g€tirmem;ştir, Madde içeriğindeki "demokratik toplum dü2eninin gerek
le.i" formü]üyle belirlenmiş olan güvence ölçütünden ne anlaşllacağl konusu i5e sür€kli taı1,
şllmlştlr; çünkü anayasanln başlanglç küsm nda yer alan "bır anayasada gösteİilen hürİiyetç]
demokrasi" ibaresi, 13. maddedeki söı konusu güv€nce ölçütünün de/ bu anayasada gösterjlen
ölçü5ünde anla§llmaslna neden olabilecek ve güvence oluşturmasln eng€lleyebil€cektiİ,
14. madde hak v€ özgürlükl€rin kötüye ku]lanlması yasağln] düzenleyen madde olup, 2001
anayasa değişiklikleri öncesi haliyle daha geniş yasaklama n€denleriyle hak v€ öz9ürlükl€rin
kullanllma§lnln yasaklanabileceğinj belirlemektedir. 2001 anayasa değişiklikleriyle klsmen
iyileştirjlm]ş olan bu madde, gen€] yasaklama hükmü olarak yerini korumaktadlr.
Anayasanln l5, maddesinin madde baş]lğl her ne kadar "Temel Hak ve Hürriyetlerin Kul anl]
maslnn Dlrdurulmasl" sede, berzer iqeri(tet AV"Jpa ].san Hakan so7 eşrresi'lin (AiHs

ı:ı8