Page 105 - Menfi Tespit

İCRA TAKİBİNDEN ÖNCE AÇILAN «OLUMSUZ (MENFİ) TESPİT DAVASI»NA AİT…
Henüz kesin bir çözüme kavuĢmamıĢ olan diğer konu da; borç-
lunun-«hata, hile, ikrah nedenine dayanarak ileri sürdüğü hükümsüz-
lük bildirimin bir üst süre ile sınırlandırılmış olup olmadığı» 609 dır.
BaĢka bir deyiĢle, borçlu imzaladığı belge ya da senetten dolayı hata,
hile, ikrah nedeniyle alacaklıya bir borcu bulunmadığını en geç hangi
tarihe kadar bildirebilir? Özellikle, borçlu hileyi (yani kandırıldığını)
örneğin; 10-15 yıl sonra öğrense, öğrendikten itibaren bir yıl içinde
«hile nedeniyle borçlu olmadığını» ileri sürebilir mi? Bir görüĢe gö-
re; 610 TBK. mad. 39‟da yasa koyucu bilerek ve isteyerek bu konuda bir
süre öngörmemiĢ olduğundan, hileye uğrayan taraf aradan ne kadar
uzun bir süre geçmiĢ olursa olsun, hileyi öğrendiği tarihten itibaren bir
yıl içinde olmak koĢulu ile, iptal isteminde bulunabilir. Buna karĢın
diğer bir görüĢe göre, 611 hilenin en geç 10 yıl içinde öğrenilerek ileri
sürülmesi gerekir. Hileye uğrayan taraf bu durumu, sözleĢmenin, bel-
genin, senedin düzenlenmesinden 10 yıl geçtikten sonra öğrenirse, artık
hile nedeniyle iptal isteminde bulunamaz. Yüksek mahkeme -çok eski
tarihli- bir kararında 612 önce ikinci görüĢü benimsemiĢken, daha son-
ra 613 birinci görüĢ doğrultusunda içtihatta bulunmuĢtur...
√ Satın aldığı mal ayıplı çıkan alıcının, satıcıya semen (satıĢ be-
deli) olarak verdiği senetlerin iptali (senet tutarından borçlu olmadığı-
nın tespiti) için satıcıya karĢı açacağı olumsuz tespit davasının;
a) Satılan taĢınır Ģeyin tesliminden itibaren; âdi satıĢlarda -yeni
TBK‟ya göre- i k i y ı l, ticari satıĢlarda da i k i y ı l içinde açıl-
ması gerekir (TBK. mad. 231/I; TTK. mad. 23/(1)).
Bu iki yıllık süre zamanaşımı süresi olup, hem «görünen (açık)»
hem de «gizli» ayıplardan dolayı açılacak davalarda uygulanır. 614
Ayrıca, uygulamadaki önemi nedeniyle hemen belirtelim ki, satıcı,
alıcıyı kandırmıĢsa yani satıcının olayda bir hilesi varsa, satıcı buradaki
iki yıllık süreden yararlanamaz. Bu durumda, alıcıyı kandıran satıcı

609 Ayrıntılı bilgi için bknz: FEYZĠOĞLU, F. age. s:177 vd.
610 OĞUZMAN, K. Bir Akdin Hile Sebebiyle Ġptali Azami Bir Müddetle Tahdit
EdilmiĢ midir? (ĠBD. 1953, C:XXVII, S:4-5, s:177 vd.)
611 TEKĠNAY, S. S./AKMAN, S./BURCUOĞLU, H./ALTOP, A. age. s:614 –
TÜRK, A. age. s: 93, dipn. 120
612 Bknz: HGK. 30.5.1951 T. 1-2448100 (Ad. D. 1953/3, s:309)
613 Bknz: HGK. 7.2.1988 T. 1-767/987 (www.e-uyar.com)
614 TANDOĞAN, H. Borçlar Hukuku (Özel Borç ĠliĢkileri, 1990, C:I/1, s:200)

105