Page 72 - Diyarbakır Barosu Sempozyum Ab Sürecinde İnsan Hakları Demokratikleşme Ve Uygulama Sorunları

gerçekleşthilmiştiı Bu değişikliklere geçmeden önce, bir gene] manzaraya
bakmak gelek'r, bu sivil_asker j]işkiıerinde egemen alan nedj.? Yanj hangj
alanlarda sorunla. va.dı ki, bu alanlara jljşkin değişikljk ihtiyacl doğdu, lşte
Avrupa Birliği'ne tam üye]ik aşamasında, tam üyeliğin ön koşulları araslnda
zikredilen Kopenbag siyasi Krite.ıeri, bu kriterler içerisinde demokrasi, hukuk
devletj ilkesi, bunlarla bizde egemen o]an yapl a.a§ındaki çelişki nelerdjr?
Şimdi hemen ilk bakışta genel bil değerl€ndirm€ ile bu ilişk'de valo]an
anormalliği, yanİşİğ, ya da eksikliğigörmek mümkün. sözgeIimi demokratik
ülkele.in hiç bİinde mevcut olmayan, anıaylşla tahammülde bağdaşmayan
bir şekild€ GenelKulmay Başkanhğlnın Mi]Ii savunuma Bakanhğı'na değjlde
Başkanhğa bağlı tabi tutulması, başta cen€lkurmay Başkanllğl olmak üzere
diğeı asker kişjlerin protokoldeki yellerjnin, kimj zaman sivil otorjteyi temsil
eden güçlerin üstünde yen almasl, işte en son lçişlerj Bakanl,ğlnln bir
geneIgesiyle, yerel protoko] düzenlemesiyle milletvekillerjnin askerden §onfa
değjl de önce ye. almasl kararlaştlrllmlş. Bunu düzeltmek an]amlnda
Jandarma teşkilabnln, _ki kolluk gör€vini yerine getİen jandarma teşkjlatı
ülkenin % 80'inj % 85''ni bu anlamda denetjmi altünda tutmaktadl._ gölev
alanı çok geniştiı Bu jandarma teşkilahnün ağıl]1klı o]arak cene]kurmay
Başkanllğı'na bağlı o]arak ça]ıştlğı düşünüldüğünde, cenel Kurmay
Başkanllğl'nln gücü ortaya çıkmakta. bunun dlşlnda Yüksek Öğlelim Kurulu
ve sanema, Video, D€netim kurulu gibi kurumlar jçerisinde askerlerin yer
ahyor oluşu, tabji bu son değişik]€rle bunlardan biri değiştirildi, kald|rlldı. Yine
aynı şekild€ 2002 değişikliği öncesinde var olan idari kanun gereğince,
i]çelerde Jandarma Komutanlarlnln kaymamak olabi]meleri ve
kaymakamllğa vekalet edebi]meled, bu da sivi]asker ilişkilerj açlsündan kabul
edj]emez bir durumduı Bu da değiştilildi. Bir başka husus, yin€ demokratik
ülkele.in hiçbirinde görünmeyen askeri yarglnın, sivilya.gı karşlsında özel bir
konuma gelmiş oImasl. lşte bu bağlamda Askeri Yalgtay'ln Varl,ğl, A§keri
Yük§ek ldare üahkemesinjn varllğl, yine askerj mahkeme]erin §ivil kişi]eri
ya.gltayabilmele.i. 8untln ötesinde askeri harcamalann s'vil otoritelerce,
Parlam€ntoca denetlenememesj, gereği gibi denetlenememesj bir tüdü;
bunun dışlnda askeri otorjtenin ge.ek Milli savunma Bakanİğl bütçesi
aracll,ğlyla V€ geıekse Türk si]ahİ Kuwet]erini cüçlendirme Vakfı (oYAK)
zaten bu kuru]uş]ar araclllğlyla §ahip o]duğu ekonomik güç, bunun yanı slra
Mjıli cüvenlik Kurulu Ve cüvenlik Kurulu cene] sekreteı]iği Kanununda,
^/ıilli
aynca bı] t4iIIi Güven]ik KüruIu Gen€] sek.eterljğj'nin sahjp olduğu, daha
doğrusu çkarmış olduğu gizlilik dereceıi bir yönetmelikle toplumsal yaşamın
hemen her alanlna müdaha]e edjlme yetkisine sahip olması; bı]tün bunlarln
dış|nda yine çeşitli Pozitif hukuk metin]erine yerleştililmiş o]an hükümlerle
askeriotorite, siviloto.ite karşlsında güçlü klllnmlş, görece özerk bil kuruma
otu(u]muştuı sirzge]imi Tülk Silahll Kuwetlerinin lç Hizmetle.i Kanunu,
sıkıyönetim Kanunu, o]ağanüstü Hal Kanununun baz. hükümleri, Bunun

66