Page 75 - Diyarbakır Barosu Başkanlığı Yeni Anayasa Arayışları Konferansı 3-4 Nisan 2015

DjYARBA(IR BARo§U BAŞKANLüĞl

muhafaza edilmelidir, Bunlara kan|mca en güçlü ve en önemli rasyonel_
leştirilmiş parlamentarizın aracl olan Alman Anayasasl.da yer alan "ya-
p|cı güvensizlik o},u" eklenebilir. l949 Alman Aıayasastnın 67. maddesi_
ne göre, Bundestag'ün başbakanı güvensizlik oyuyla düşürebijmesi için
üyelerinin çoğunluğuyla yeni bir başbakan seçmesi gerekir. Yani muhale-
t'et yeni bir başbakan seçmedikçe hiüümeti dii§üremez. Bu sistemde yık-
mak için önce yapmak geİekmektedir. Bu nedenle de buna yap,cl güven-
sizıik oyu adı lerilmiştir.

c) Parlamenter sistemleİde yürütme organıntn güçlendiritmesi için çeşitli
yol]ara baş\urulabilir. l982 Anayasası da yürütme oİganlnI güçlendirme-
ye çal|şmlştır, Ancak bünu yaparken yürütme organınü oluşfulan Cum-
hurbaşkanı ve Bakanlar Kurulundan Cumhurbaşkanını t€rcih etmiştiı.
Oysa parlament€r sistem|eİde tam da bunun tersini yapmak gerekir. 1982
Anayasasınt yapanlar muhalefetle iktidar arasındaki çekişmelere ve hu-
zursuzluklara yol açabileceğini düşündükleri yctkileri Cumhurbaşkanını
tanlm|şlardtr. Bir başka deyişle. cum}ıurbaşkanlığt dalbeyi yapan Kenan
Evren'in cumlıurbaŞkanl olacağı düşünülerek tasarlanmtŞt|r. Bu nedenle
de parlamenter sistemde yansız olması gereken cumhurbaşkanlığı ma-
kamı yans,zlüğ|na göige dii§ürebilecek ölçüde yetkilendirilmiştir, 1982
Anayasasl Cumhurbaşkanlığı makamını seçilmiş siyasetçileri dengeleye-
cek ve fienleyecek bir çeşit vesayet makamü olafak düşünmüştiir.
Cırmhurbaşkanltğını asker ve sivil biirokratlann vesayetinden kurtarmak
için 2007 yülünda yapllan anayasa değişikliğiyle cumhurbaşkanınm ha]k
taraftndan seçilmesi yoluna başvurulmuştur. Cumhurbaşkanının halk tara-
f|ndan seçilmesi bu makamı asker ve sivil biirokasinin vesayetinden kur-
taracaktır. Ancak cumhurbaşkanrnın halk tarafindan seçilmesi bu maka-
mın demokatik meşruluğunu da güçlendirecektir. Halk çoğunluğundan
destek alan bir cumhubaşkant kendisine tanlnmıŞ olan yetkileri daha ra-
hatça kullanabilir. Halk tarafından seçilme ve iki defa seçilebilme biçi-
minde yapllan bu diizenleme yansz Cumhuİbaşkanhğı düşüıcesinden
uzakla§madlr, " Yanı hu düzenJemclle isler islemez parlamenter 5isıem-
i'
den bir uzaktasma ortaya ç*aracalıtr.

Başkanlık sistemindeki başkanın tersine. parlamenter sistemdeki cumhü-
başkanının görev süresi daha uzun tutulur. BaŞkanlık sisteminde başkanın
goiev sli."si ıüon ila al1l yıl arasında değişirken, parlamenter sistemlefde

i] Kd ri§.Etia "The PEsidğmy oulid.lbe Uıitn stı6j A sıudy in compirdiY, Polnicıl lns'iıü,os",
/,,rd o.Poı,@ vol. ıl. N0 r tAue. l94o), , 165
ı.mnc, .yuş,.i,y*ığn *lidn.hEjİ. Bakn,j xillLo.wesığ4 "Tlıe B,b,c, B,§en L,gisla,
"i"rc.ı. iNd] stiy i. comPdiv. coftıilüioğı rl*". ./,'..ü' olchfug9 Lo\' Rdlğ,5
ıi. !ıd Efi@k
^
7]