Page 79 - Diyarbakır Barosu Toplumsal Barışın İnşası Sivil Bir Anayasa Arayışı

jkin.. o!'s: fuy4 iuıur Da|di n Dmk !i 77

ve bölgedeki Tiİk nüfusu I(ün niifusun döme biİinden daha azdür; G€İekli tedbiİ a]m_
madrg takdirde, "Fırat'm şarkrndaki vilayetlerimizden sarina?ar etmek mecburiye-
dnde" kalınabilir. Avni Doğan'n sözleriyle, "Birinci Umıımi MüfettişIik rnndkasünda
Türkçe'den başka bir dil ve Tüİk'ün dileğine aykın bir dilek hakim bulunmaİtadır, "a
Buna mulabil bı.ı raporlarda yer buları başlrca öneri]er de şunlardrr: '.Türl ntlfus
ve nüfuzunu haİim tı]ma}" için "en miÜim menzil hadarı üzerindeki ki'}iere Tüİk
yerleştirmek ve yeniden Tiiİk köyleri tesis etmek; Türk olup Kürtlüğ€ mağlııp olma}a
başlayarı üIayet ve kaza merkederinde Tüİkçe'yi hatim hlmaİj Kiin münübsı içinde
bilhassa küz mekeplerine eherrrmiyet vermekj Frat\n 8arbındali vilayetleriminn bir
k srrunda dağ,ınık bir surette yerleşmiş olan Kürderi Türk }apmak Van'la Midyat ara,
srndaki ha(tın baosında, Ermenilerden kalan araziye Tüİk mühacirleri yerleştirilmek;
"Ermenilerd€n kalan emvalin satrlmamasrnr hatta kürtlere icar dahi edilmemesini''
sagamaki Kürtterle meskun bu bölgeye "Yu8oslalya'dan g€len Tüİk ve AmavutlaI'la
Iran ve Kafkas}a'daJı gelecek TiiIkl€ri yerleştirm€k Vilayet ve İaza merkezl€rinde hü,
kümet ve beıediye daİel€rinde ve sair müessesat ve ıeşkilatta, mekepleİde, çarşr ve
pazaİlafda Titkçe'den maada (başka) lisan ku anal an cezalandEnak A§kere aİnan,
ların başka bölgelerde askeİlik yapmasmı sağamak ve bölgede yeİli memur bulundur-
mamak Böl8ede 8ör€v yaPan batılü memurlan (iirt kdanyla evlerımeye özendirmek,
burılardan böıgede yerleşmek isteyentere arazi vermek; bölgede yerleşik Tiirk, Xürt ve
Ajevi]er arasında krz alıp vermeyi teşük €tmek; ldari tedbiİlerle köylerden çocuk toPla_
ma}i Tiirk kiiltiirii ve lemsil esasma müstenit okuEna yapmaİ-
Kiirtlerin a§imilasyonu için Umumi Miijettişlikleİce ön€nlen işl€rin n€ kadarlnın
8erçeueştiİilebildigi epey belirsiz olmaİla birlikte, bütün bu önerilerin kağıt iizerinde
kalmaüğ da muha}kak cumhuriyel, kuruluşunun hemen ardlndan bürokasinin 8e-
lişttrdigi önerileri uy8rrlamal için yola koFıldu. Şeyh sait lsyanmn hem€n ardından
tıy8ulanan ilk ön]em, isyana kanşaJılann aileıeri ve yalrnlarıyla birlikte batı böl8ele-
rinde iskan edilnıesı oldu. Daha kapsarr t bir uy8dama 1934 }rhnda geldi. Bu }d kabd
edilen lskan Kanunu'nırn hedefi, Anadolu'nun demografik kompozisyonunun etnik
mülüaza]ar u}?nnca yeniden dijzen]enmesi ve Tiirk olmayaİ unsurlann Tür eştiril_
mesiydi. Türkleşairme, Tiirk_olmayanlann Türk bölgelerine, Türklerin de Tiiİk_olma-
yan böl8elere yeİleşıirilnesi yoluyla 8erçekleştirilecekıi.
Asimi]asyonu 8erçe}Jeşlirmek üzere başWrulan ye8ane uygulajna zoruJılu iskan
olmadü. cumhunyetin kurırtuşuİun ardından Türked€n başka dilelde yatln ve eğr
time, tozan hii&"umıeri saİl, kalmaİ üzere, izin verilnedi. Niıekim bugün de, mevcut
anayasanün 42. maddesi, milletleraİa§ı aJılaşma halkümleri saİlü kalmak tizere, eğitim
kururnlarında, Tüİk vatandaşlanna Türked€n başka bir diiin anadi] olaral öğretil_
mesini yasaklana}ıadıf- Künçe iizerindeki bask]Jırİ dana ya.kın zamarıl ömeği 1983
},rlında ç*ar an ve l99l },ıİnda kaldırılan 2932 sa}ılr yasa oldu. Xürtç€ iizerindeki k]sıt-
lamalar egilim ve yayın alanlyıa sınlrh kalnadı. cumhuriyetin ilk y ]annda uygulaİan
Şark Islahaa Plan lyaIlnca 'açüka' Xürtçe konuşmak da yasauanmaya çalışıldü,
2a M.hrü Ba|At, Knlüloii B./g./..i (Ankara: Ö!9. Yay,^lan, 1994), s, 2rs.