Page 77 - Diyarbakır Barosu Toplumsal Barışın İnşası Sivil Bir Anayasa Arayışı

iıınriotrum: At &, İukü od|.ilE Dhokd 75

eİm€nidir diy€ çıİarmaİ istediğimz vaİit biz€ hayır M€.lisinizde. çüan ıanun
mucibince bunlar TfitiiJ derlerse ne ceEp veİeceİsiniz? Tabiiyeı keliD6i zihin_
lerde m€vcut ve kalple.de mevcut bulunm bu emeli izal€ etmeğ€ kitayet etmez,
tiften biz bi. tefsiİ bulabiliriz Maddeye lefsİ ile 8eçilebilir, falcl bn ha}j}aı vaİ_
dr. oıJd Türk olamarr.'5

Hamdullah Suphi'nin tercümanı olduğu s*.rntl apaçütır: Meclis, i kenin ga}ri-
müslim ahalisini Türİlüğün menzilindeki vatandaşla-r olaİaİ görmemektedi.r, Dön€_
min meclisind€ki hakim anlayşa gör€ ülkenin gayrimüsliml€ri Titk olmadrk]an gibi,
Türİ]eşemezlerdi de. Bu dıınlmda Tiirklüğii derecelendirm€kl€n başka yapülacaİ bir
şey yoktu. Nitekim, Hamdınk} suPhi'nin, hem Anayasa Komi§yonu hem de Genel
Kurul tarafrndan kabul edilen ön€risine göre 8ayrimüslirrılerin Ttiİk]tiğii ancaİ vatan-
daşlük i.ibanyla Türuiik olacaktl. Dola},ısıla, Meclis Genel Kuruluna "Türkye ahali-
sin€ din ve ırk fark olrnakızın Tüİk ıılaİ olunur" şeklinde gel€n 88. Maddenin, G€n€l
Kuru]da "Türkiye ahalisine din ve rk farkl olrnaİsınn Wtandaşhk İııfurıyla'Ii\* r.lak
olunur" şeklijıde aadil edilnesinin ardmda, Mecİsin €n azrndan Tüklerve vatandaşlrk
itiban}ta Tüİk olarılar şek]inde bir aynml benimsemesi yanyordu.
Aslında bu durum hiç de sürpriz değildi. Çünkti hem lnzan görtitşmeleri hem de
alabinde gerç€kleşen t924 Mübadelesi göst€riyordu ki, Tiirkiye currüUriyetini kuran-
lar ga}İimüslim üalil iilke vatandaşı olaİak 8örmek istemiyorlardr, t zan'daki göriiş-
m€ler esnasmda Ttiİk tarafr ülked€ki ga}Timüsliml€rin tamafürndan kunulmak isledi-
ğini aç*ça beyan etmiş, 16 ancak Batı Trakya'daİi Müsliimanlara karşıİt lstanbul'dati
'yerleşik' Rurnlann iittede kalmasıııa nza 8ös(ermek zorunda kalmrştl. (eza, l9241eki
mübadele esnasında Ttirkç€ konuşma}an Müsliİİıler ülkeye kabırt €düirken, Tükçe
konuşan]af da dahil garİimüslim üalinin büyiiİ }rsmü mübadele edildi.
t924 Anayasas'nda },er bırlan vatandaştk aİ aFşüna dair yürüftiiğiim bu ıartrşma-
nün ortaya koyduğu gerçek şudur: Ülkenin vataıdaşlıİ mevzuatı açı§rndan, en azırr_
dan 196l'€ kadar, merrılekette üç derece Türİlfü vaJdır. Tüüeİ, müsta.kbelTürİler
ve vatandaşİt itibanyla Tüİk olanlaİ. Bu üç 8İubun, ahalinin hangi kesirnlerine denk
düştüğii de aşaF },ı*an belliydi. Haihaz]rda Tiirkçe konuşaİiar "Tiirıleri'', Tiirk dili ve
kültürii dairesine heni\z girmemiş Boşnat, Çerkez, Arap ve Kiin gibi Müslim kaviİrıler
" müstalbel-Türkl€ri", 8a}İimüslirnler de .'l(anunuesasi Tüİkl€dni'' oluşturuyordu,
Aslünda, bu üç dereceli Tiiİuiit tiki, currüuriyetin hem€n önc€sinde dön€min
entelektiiel elitinin kafasıİda çokan oluşmuştu. cumhuriyet döneminin de mütıim
enteıektüellerinden olan Mehmet Fuat (öprlilü, l9l3 },Jmda Ttlrk Yurdu der8isinde
yayİrı]adıF bir yazlsında bu üç d€receli Tüklük arıla}ışlru açık bir biçimde ifade et-
mişti. Diyordu ki xöprüü:

15 GÖıObiyük v. s.zg].,l92? Anayarl Hakh.da Ar.clis GÖdyi.leri, s. 411.
ı6 onur Y,ld,nm, Dıj,/@,i E G6r. fi* Y@. MrbaeBinin aı.t' Yr,4 lirtarhul: Bilgi Üni{6il.,i yaylilan,