Page 76 - Diyarbakır Barosu Toplumsal Barışın İnşası Sivil Bir Anayasa Arayışı

74 lopl,mql 3ali IiFs,:§ v s,ADFrA-!r

1924 Anaü,a§asinın en aandan fü dereceıi bir Türkliil fildne sahip olduğunu 8österir.
Anayasa açısından Türui*, Tüİklerden, yani Tiirkçe konuşulan bil aileye doğar ardan
ı€ Tiirk]eşmesi beklen€nlerden, yani mü§taİbel,Tüklerden oluşuyordu. Diğer bif de-
yişte, r 924 Anayasasl, osmar idfi vatandaşllt anIayşündan faİklı olarak, belir8in bir
biçimde asimila§yonist bir }untaşl* fiİ.rinin deweye girmiş olduğünu duyuruyordu,
Kısacası, vatandaşlann Türk-olmayaİ aİmdan Türkleşmeleri isteniyordu.
Ne var ki, Anayasa'nn ve buna bağh melzuatün t?tandaşlann Türk-olmayajılarünrn

tamamıru TitJklüğiin muhtemeI menzilinde 8örmüş olduğunu sö}temek miiırnkiin de,
ğil. Diğer bir deyişte, 1924 Anayasaslrün Türklüğii Cuffhuriy€tin bütiirı vatandaşlarına
açık hale 8etfudiği ve bu itibarta da Tiirtlii&le vatandaşlıF özdeşleştirdiği iddiası, bütijn
popiilerliğine rağmen, doğu degil.
Vatandaşl*la Tiirklüğiin bir ve aynı şey olmadrF bizzat 1924 Anayasasnda ifade
edilİnişti. Anayasanm vatandaşltğ diizer eyen üfılü 8a, Maddesi şöyle dttenl€nmişti:
"Türkiye ahalisine din ve ırk faJkı olmaݧan vatandaşlük itibarüyla Türk ıtla} olunur",l'
88. Maddenin sıkl*la Tüklü$j vatandaşl*la özdeşleşliren ya da TürLlü$i vatandaşla-
nn tarnamrna açtİ kılan bir melin olarak yonrnrlandığ, malum. Nit€kim bu8ünkii ana-
yasa tartrşmalannda da vatandaşLğın 88. Maddedeki biçimiyle yeniden dltzenlenmesi
ger€ktiği öneriliyor. o}§a, madd€nin lafzına ve Meclisleki kabul ediliş hikayesine biraz
daha yahndan bakı]dtğında, 88. Maddenin TiiJklüğii vatandaşlüa edinilebilir siyasi
bir paye olarat görmedigi aç*ça göriilüyor. Izah etjnek gerekiyor,
1924 Ana}asasıİ! hazırlayan Meclis Anayasa (omisyonünca Meclis Genel (uruluna
tek]if edilen metinde 88. Madde şöyl€ dtizenlerımişti: "Türkiye ahalisine din ve ıtk farkr
olmaksızn Türk ıtlak olunur".|] Yani ilk ıeklifte "vatandaşlık itibanyla" kaydr bulunmu,
yordu. Ne var ki, G€nel Kunüla bu biçimde inen madde, açüt bir hoşnutsuz]uğa sebep
olıu ve maddenin taditi istenir. Ömeğin Bozok (Yozgat) Mebusu Ahmet Hamdi Bey,
Anayasa Komisyonrrnun, kanun miltiyeıl€ değil tabiiyetle ilgilidir şeklindeki hatırlat-
masına rağmen, maddenin düz€ltilmesıni ister, Önerisi ilginçtir: "Türkiye ahalisinden
olup Tiiİk har§ını kabul €derı]er€ Türk ltlal olunur".r' Meclisteki sı}ıntl açütır, Yasalo-
}ucu, Tiirklüğii Vatandaşıüa edinilebilİ bir paye olaral8örmeye razı d€ğildir, Tartış-
maya dönemin Türkçiiliik cereyanının önde geleDlerinden Hamdullah suphi Bey da}ıil
olurveMeclis'in hoşnutsuzluğnına da-ha açük bir dil]e ıercüman oluri
Bütiin siyasi hüduilanmız dahitinde yaşayanlara Türk ıın9mnı vermek bizim için
biI em€I otabilİ. Fatat görüyorsunuz ki, çok müşkü bir mücadelenin içinden ç*-
t*ve hiçbirimiz kalbimizde mücad€lenid üamam old(ğuna dair bn şey raş,ml
yoruz. Diyoruz ki: Devl€tin, Türİıye cmhuiyeti'nin üebaag tamamü/a Tütlür,
Bir talaftan da hij!ümet mücadele ediyor, ecnebiler tdafından tesis edilmiş olan
müessesatla ça]§m nmu, eİm€niyi (sic) çükarmaya ça]ışüyor, 8iz budan rumdu

r2 Gdzİbüynk t s.ıga., ı9?a AEyrğü Hrkkl.d, M.clis Gölür@|,|i,,,:44\,
t3 Gö.übiyüı va s.rgin, lr2a Arr.9, Hrkknd.l'ills Gdlüşftl,|L s, 436,
14 Göıabryük v. s.ıqin, l92a A nalaasü Hakk,nda eöirrl,ri,5- 4}6,
'l.clis