Page 74 - Diyarbakır Barosu Toplumsal Barışın İnşası Sivil Bir Anayasa Arayışı

72 roe nqiB.ll i liP!,, s, 3,riay.İAEyr

liğinin lanındrğ yerler de oldu; b! heteroreİ iğin baş belası olarat görüüp tiimden
.eddedildiği yerler de. Ancaİ içinde bıılunduğumuz tarihsel dönemde, özellille Batl
demokasiIen, üalinin kiiüttiirel faİkİİpnı o(adan kaldırma!,l art* bir norm olaral

8örmüyor ve küItiirel benzeşmenin gevşek formlanna razü oIuyori hiç şüphesiz valan-
daŞl* kuİumundan vazgeçmeden. lspan}a Bask meselesini, 8ritanya Iskoçya mesele-
sini ve hatta Fransa Korsika meselesini, vatandaşLt haHarınl siyasi toPluluğu paİçala-

mayacal denli farklülaştrrarak, asimetrildeştterek çözmenin yollarfu anyor.
Tiirkiye'ye de buraya kadar aktardığım zaüyeden bakmak gerekiyor. Elimizde, mil-
liyetçilik fi}İiİe büyijİ bir koalisyon oluşturmuş neİedey§e yiiz }dlrk bir vatandaşlrk
kurumu vaİ ve bu kurum birömeueştirme, benzeştırme işinde epey bir yol alrnrş ve
ama epey de bir dirençle ıa§ü karşı}a.
Yeni anarusa vesilesiyıe girişti$miz vatandaşlık tartüşma§ı tam da bu ikili durumun
kısıacında kalmş göninüyor. Türkiye'de vatandaşlık kurumu ya bugüne kadar geçerli
olduğu 8ibi ahaliyi benzeştirme işini dtizenlemenin mümtaz araçlarmdan biri ollna}a
devam edecek ya da daha taharrımüı edilebilir kvamda bir berızeştirme işini yürlitİnek
üzer€ yeniden diizenlenecek. AI(P tarafündan hazırlanan anayasa taslağı mevcut duru-
mun değiştiritece$ yolunda 8üçlü bir işaret vermiyor- Görünen o ki, yeni bir ana}asa-
mız olacak ama vatandaşl* arrlayşımız aynen devam ed€cek.
Yeni anayasaya rağmen devam edece$ni öngördüğtim mevcut vatandaşIrk anlayı-
şını tasvir edebilmek için tarihsel bir çözümleme yapmak gerekiyor.

Tsndmıtırn cumhuriFfc
Tüİkiye'nin deraaıdrğı siya§i tarih vatandaşlık fikiyle Tanzimat döneminde tan§-
tl. Mustafa Reşit Paşa'nın r$g'da du},urduğu Tanzimat Fermanl, tebaanın din farkr
olmaisvn eşit oldugunu ve can ve mük güVenliği hakkı9a donandığtru duyuru,
yordu.' Tanzimat'ın dolaşrma soktuğu vatandaşl* fi}İi hukuki bir gövdeye ise 1876
Anayasasfyla ka!ırştu. 1876 Anayasas|'r.]fJ. Tebaa,i Deulet,i osnaniye'nin Hukük,ı
Umüml'ye§i başlıF altında yer bulan 8. Maddesi şöyleydi:
Der4el-i o§maniye tabiy€tinde bulunan etradln cüdesine herhan8i din \€ İnez,
h€pten olur ise olsun bita istisna osmel! tabar olunu..'
Vatandaşa, dini ve etnik mensubiyetine baİmaksızın osmanh demeyi ön8öİen bu
madde, zamanın egemen ideolojisj olan osmanhc ık fiİriyte u} mluydu. Bilindiği
iizeİe, osmar ı eliti Tanzimaatan ba§layarak siFsi topluluğun kıramınü tarif etmek
iizere osmanlıhk mefhumunu kullanır olmuştu, osmanlıl ç bir hanedarıa ve onun ba-

şmda bulunduğu devlete tabi olma}T işaret ettiği içjn, 1876 Anayasası vatandaşlaİdan
esas olaraİ kiiltür€l beİrzeşm€yi değil, siyasi orta}ilaşmay talep ediyordu. Ne var ki,
osmanh iatandaşlrğlnın !$m€n de olsa kültiirel biİ ima§ü da vardr. Anayasada yer alan
resmi dilin Tiirkçe olnası Im.zll, memurve m€bus olabilmek için Türkçe ohyup ya-

7 Bi]indlğiürt/.tltl]kv.oronEy. ka4ü t.ftl haklar]a don.nmüş olmk, Vatrndalllk
']İınin,gjanida,dtr, ıl', su
s suna Kili&A. ş.Et 6örüb0ynk, Tü.k A.ayş M.tinl.ti, (Gbibll: Iürkir h B..ks Yay,ilan 2000),
mdr,. tl. M.şnnıy.t doffii.d. d. .yn.. koBndu, t dil .d lndi