Page 75 - Diyarbakır Barosu Toplumsal Barışın İnşası Sivil Bir Anayasa Arayışı

lkind olunm] fuıyın. Hurul D4ü.ti I Dhol[j 73

zabilme şartr lm2l, m.57l vb. şunu 8ö§teriyordu: osmaİıİ hüuİu, vatandaşlardan bir
diizeyde de olsa Türkliil kültür dairesi içine girmelerini tatep ediyordu.
fulında, Tük]üğün osmanl lt içerisindeki mümtaz bir yeri olduğu şeklindeki fi-
kir, osmanlücıl* fikİinin urgula},ıcılannca ePey eİken znmanlarda telaftn edilmişti.
Mesela, Tanzimat döneminin meşhur paşalanndan Ali Paşa, Hariciye Nazın olduğu
1862 },ıİnda, imparalorlukta biİieştiricilik göreü 8ören unsurun Türkl€r olduğunu sa_
uınuyordu.' Keza, osmanlıc ü fikinin latipçüerind€n Namık Kemal için d€ o§manl|
vatandaşı olma!, en azndan osmar ı'nın Müslüman tebaası içinTürkleşmekdemekti.
Şunlan diyordu Namıt Kemal l878 }ünda:

IE]limizden gele, m€İİ eketimizde mevot olan lisailann Tü.tçeden başkalan
nl mahvetmeı iİtia ederİen, funawtlea, tazlaİa, Kürtle.e biİer elifba tayiniyle
€lerine şiLaİ için bir sila}ı_t manevi mi tesllm edelim? tjsm bir kamin diğerine
inİdabm| men için belki diyanetten bile daha metin birseddir. (-..) Vaka Rurnla_
ra, Bulgarla.a bizim ıisanl tamim etmek kabil değildt; faİat funaulılea, Lazlara,
yani Miislümanlea tamim etmek pet İabildir, onl& da, münasip yolda id&e olu_
nu, mekıeple. yapür ve hatta bizim o nak]s mdif nirlmamesinin hiitmü ic.a
olmur i§e, yimi§ene sofua, tazca, Arnalutça büıün bütiiı unutulur.'0
Neticede şunu sö}i€mek mümİün: Ilk anarasamız ve valandaşilğın siyasi tarihi-
mizdeki ilk hali, osmanlı vatanda§lanndan oluşan ahaliyi, esasen siyasi, kısmen de
kiiltiirel bir topıulut olaraİ inşa etmek niyetindeydi.

l924 Anıya8arr
r924'teki ikinci anaü?sa bu durumu töıİen değiştirdi. t924 Aİayasaslyla beraber
ahaliden, vatandaşlaİ cemaatind€n siyasi bir topİuluk oluştürmal kadar, belki bundan
da fazla, kiiltiiİel-Ulusal bir topltıluğu oluşturması isleniİ oldu. Anarasal kaydı 1924'te
gerçeueştiyse de, bu keskin dönüşümiin elti },ılllk biİ tarihe ya§landığİn| belinmek 8e-
rekiyoİ. l877'den 1924'e kadar olaİ bitene bagb olaİalç Ali Paşa'nün ..impaIatorluğun
biİleşıirici urrsuru olarak Türk]er" filrinden, eİken dönem Türk milliyeıçilerinin "un-
sur_i ash olaral Tiiİk]erine", büradan Jön Türk]erin ..millet_i haİime olaİak Tü.klerine'
ve nihayet 1924 furayasasınn .Devlet, Tüİkten başka bir millet tanımaz" düsturuna
geçildi.

l924'le birlikıe, cumhunyeıin vatandaşlaİından oluşan siyasi lopluluğun, eıno-
külttirel bir topluluİ olarak da, yani Türk mil]ed şeklinde inşa edileceği bildiri]nişti,
Anayasa, ükede Tüİk]üken başka küItiirel aidiyetlerin de var oldtığunu kabul edi}or,
ancal bunların yeniden_üretimine izin verilmey€ceğini duyuruyordu.lj Bu duİum.

9 a.aard LOlr, "AliPa9haon n.tionalism", Middl. Easl.m stJdi.s, v. ıo, ı97a, p- 7,
to MamiArai, Jön Turk DöEmi Tü.k M lliy.tçlliğj, (il.ii§in Yat].lan: irla.b!l/ ı994),.. ra,
]l Aft/e Komnyo.uhF h.ınad,ğ, qi,ygrE!(.l6m,
$yl.ydj: "Dold,mD tr d.v1.1: m,ll,r.{ir. D.v1.1, türkt n
ta*, Ölr mill.ı unror. M.m,.kd d.hli.d. huıuLu mÜt gvirt , (hurukglğ 1,o) h.i, b.rka li.9.1ft
kimghr bulundulundan bunlann l*i mübaytn. .nii (b.lkıhkl.rnD G.üi niaiiyğt iafuruk ;h olıfuıi, A
§.4l Göziüğrüİ w z.kai sdsi. , l92a Anarr,ü Hıkkünd. uEll, 6d,rıDl.4 (^nk.a: A.taa Ü;ü;;ioi;
siyağlBil!il., Faküt siYaynl/ r957), s.7,