Page 112 - Diyarbakır Barosu Toplumsal Barışın İnşası Sivil Bir Anayasa Arayışı

1ı0 TopluffilBını. i.rı,] siv 6ilfuğıı^lıy,r,

ğil, cumhırriyetin nitetiİleri başlıkİ ikinci maddede yer alan "Atatiirk mi iyetçiliğine
bağll' kalTamünda da kendini çok aç* bir şekilde ortaya koiuyor, Çünkü bu bölged€
varandaş olarak yaşa}€rılaİ çok iyi bilirler. "Atatürk miliyetçiliğine bağlf ya da "deüe-
tin bölünmez bütünlüğii" 8ibi kavrarİılar kağıt iizerind€ 8öriıdüğii gibi d€ğil. lnsanln
hayatına doğrudan hiikneden, bu n€der e sorgulamaya, yargılamaya, mahkıımiyete
neden olaİ çokağrr sonuçlan olan ka!İam|ar.
Bu açtdan b€l}j Atatürk milliyetçiligini çok hsaca değerlendirmekte yaİar var.

Çünkü gene[iİe iki tiir bir degeİlendirme var. Birincisinde Atatürk özelli*le cumhü,
riyetin kuruluş döneminde çok aç* bir ş€kilde Kü(lerden, Kürdistan'dan söz ederek
baFm§ızlrk savaşında yer alInalannr ve taleplerini Tithye Cumhuriyetinin kuruluşu
ile birltkte karş anacağnı ifade etmiştir, Bu konuda pek çok söz, pek çok tutum ve
belge var. Birkaçı başl Jan ile hatrrlatahm, Mesela, "lki halb çarpıştüran haindir"
diyoİ lglg'da. "Türk, Kürt kaİdeşinden aynlmayacal" diyor üçiiırıcü ordu Müfettişi
iken. "Kiirtl€r o}unun faİkna vardf diyor, "Türk, Xürt, Çerkez kardeştir" di}or, "Kürt-
ıer Türİlerle birleşti" diyor. "Kürdrstan'ı ayaİ]andınyorlaJ" diye şikayene bulunuyor,
Kiifdistan'a otonomi yönetimi vırrgulüyoİ bunu belki bir cümle ile okumaİta fayda
!-ar: BüyÜ Mi et Mecüsi Ba§kanı Mustafa K€mal irnzası ile El-c€zire komutanı luğ-
general Nihat Paşa'ya gönderdiği mesaida diyor ki; "Aşamalr olaİak bütün ülkede ve
geniş ölçekte doğrudajı doguya halk gruplannü ilgili ve yeüili oldugu biİ biçimde y€rel
yönetin eriİ oluşturulması iç politikamız 8ereğidir. Kittl€rle dolu bölgemizde is€ hem

iç politikamE hem de dış Polilikalİuz açısından ölçiiülü biİ yeİel ytinetim kunılmaslnr
savunmakayız," Yine "Kürdistan'da bulunmakan kıvanç duydum" diyor"'A}T ıkçı
(ürtler kazanıldi' diyor, "Bağmsu Kürdistan isteyerılerle görüşüldü" diyor, "o§manlt
ülkesinin parçalan Kiin ve Tiiİklerin oturduğu y€rler" diyor ama bütiin buJülaİ tabi bİ

yorum, Bütiin bunlarda Atatiirk gerçekten Kürderin ba tiıİ otonomi ile curİüuriyet içe,
risinde kendilerinin ifade edebilecetleri bir dtizen düşünüyordıı. funa 8el gör ki Şeyh
said ayaklanmasının aİdından ülkenin bölüneceği koIkusundan bütün bu düşünceleri
rafa kalİu yöniinde bi. düşiince var.
Fakat gerçek başka bir tülü de 8örtiıebilir ki ben.e 8örümesi gereken yönde budur.
Yani hem lnzan'ın aİdından uluslai arası anlamda slnrrlar 8üvenceye alındıktan sonra
hem de 192l Anayasası uygulanmadan raia kaldırılıp yerine 1924 Ana}a§ası 8etirilip
"herkes Türk ıtlak olundüdan" sonra pek çok uygulamanın bagımstl* savaşü önce-
sıne ve cumhuriyet'in kuruluşundan öncesine göre değiştiğni görüyoruz. söz geıimi

toplam 1l tane çıkmış iskan Kanunu'nu bülün içerigi itibariyle buna hizmet eniğini
8örüyoruz. ve Kürtler dahil bütiiİı diBet etnik grupların hamur oluncaya kadar yani
Türklüğün hamuru olunca}a kadar bir muameleye tabi tufulması g€rektiğini görüyo-
ruz. Söz 8elimi tstan IGnunu'nun t l. madde dilor ki "Anadili Türkçe olnayantaidan
ıoplu otmak tizere yeniden köy ve mahalle, işçi ve sanatçü kümesi kurulması ve bu 8ibi
kimselerin bir kö}d, bir mahalleyi, bir işçi veya bir sanaıl kendi soydaşIanna inhisaI
ettirmeleri yasattr." Ve düapekçok madde, toplam ll kez çıkanlıyor ve nihayetind€