Page 109 - Diyarbakır Barosu Yeni Bir Anayasa Da İnsan Haklarına Yeni Bir Bakış

sorunIarln çözümünde devl€tin bu yöndeki yetersjıliğlni ya da irade eksikliğini dikkatlerden
kaçırabilmektedir,3
Kültüİel haklar, vatandaşllk kimlik ve statüsünün iki yü2 yllllk s€rüveninde son derece önemli
bir açlllm sağlamlş, sivil, siyasal v€ sosyal haklardan sonra vatandaşllk, kültürel haklarla 9e-
nişleffiştir. Aynl şekilde 8atltoplumlarlnln demokratikleşme süreci açl5lndan değerlendirildi-
ğind€ çokkültür€ülüğün önemli kazanımlara yol açtlğına kuşku yoktur, Ancak gelinen noktada
çokkültürcğlük, bir yandan kimliklerin kendini ifade ed€bilfiesini sağlayacak, diğer yandan da
bireylerin kimlikleiini aşabileceği, kimliklerine hapsolmayacaklarl, "ortak yarar" ve sosyal
adal€t temelinde bir toplum tahayyülünü de gerektirmektedir.

ı{.iüı Y.ğ.n
Torİit.'d. Yurttğİk Y. Kİlıİr.l ll.ıl..
Türkiy€'de yuİttaşllk ve kültürel haklar me§alesine dair yürütülecek her tartışma, yapllacak
h.r değerl€ndiİme iki oiguyu hemen baştan teslim etmek durumundadlr, 0l9ulann ilki, sözünü
etmeye değmeyecek d€nli slradan, bilindiktiri Türkjye çokdinli, çoketnili, çokdilli bir ülkedir,
0aha teknik teİımlerle ifade €tmek gerekirsr, siyasi bir cemaat olarak Türkiye cumhuriyeti,

çokkültürlü bir yUrttaşlar topluluğundan oluşmaktadır. ikinci ol9u da şudur: Tüİkçe, resmi dil
olduğu gibi, milli eğitimin Ve kitle il€tişimin de yegAne djlidir ve kamu kaynaklarl v€ araçları
kıJllanllarak yeniden-üretil€n yegane din; kimlik sünni-Müslümanlıktlr. Diğ€r bir deyişle, sün-
ni,Türklük, Türkiye cumh!riyeti yüJdtaşllğüna yaklştlrllan ve bu itibarla kamu kaynaklan ve
araçlannca yeniden üretilen ideal kültürel kimlik durumudur.

Bt] iki olgunun bil aradallğlndan 9lkanlabiecek belli başll sonuç şudur: Türkiye cumhuriyeti
ve yasalar ülkenin çokkültürlü toplumnl dokı]sü]nu tanımayı reddetmektedir, Şimdi, bu genel
sonuç esas olarak doğru olmakla birljkte, pekala biliyoruz ki, gerçekle tam da örtüşmemekte,
oir. Çünkü ylrıe pekala biliyoruı ki, ülkede kültürel haklan tanınan tek toplırluk sünni,Müslü,
man Türkler d€ğjldjr; hem de cıJmhuriyetin kuruluşundan beri, Diğer bir deyişle, ülkede kültü-
rel haklann ya da grup haklarlnln tanlnma5l açlslndan asjmetrik, tutarslz bir durum vardlr,
Bah§i geçen asimetrik durum malum: Ülkede bazl dlni topluluklann bir klslm kültürel haklan
yasal olarak tanlnmlş!r. Bu dini topluluklar aynı anda etnjk toplulıJklar da olduğundan, dini
kimlik referanslı kültürel haklanyla beraber etnlsite referansll kültürel haklarl da tanlnmüştlr,
Neticede, ülkenin sünni-Türk yurttaşlarlndan başka bir klslm yurttaş daha, klsmen Ve teorik
de ol§a, dini Ve etnik kimliklelinj yeniden üreteb]lmelerine olanak vercn ya'al haklarla, grup
haklanyla donanmlşt]r, Bu dini-etnik toplulukların hangil€l olduğu malum: Rumlar, Ermeni-
ler ve Yahudiler. 8u üç topluluk, cumhuriyetin kurulı]şundan beridir kendi dillerinde eğitim Ve
yayln yapmak v€ dini ibadetlerini serbestçe yerine getirmek hakklna sahip olarak grup kimlik-
leriniyeniden üretebilm€ktedir, €n au lndan klsmen. Rum, Ermenjve Yahudi yurttaşlarln ana,
dillerinde eğitirİü veren okullan, dinj vecibelerini yerine getirdikleri kiliseleri ve 9rup iletişimi
nl k€ndi dillerinde sağlayabildikleri yayln organları Vardlİ, oolaylslyla, yurttaşlük ve kültür€l

l, ıiaro Marti.i.llo {l99r: 5o dh *s ıh.üor.rkuftü, PĞrıl d. s.i.nc6'o, Pil li,,95,97