Page 27 - Müdafi ve Vekil İçin Temel Mevzuat TCK CMK CGİK

Cezada Güncel Geli¸smeler

yakalama sonrası arama yapılır (CMK 90/4). Bu aramanın kapsamı
1
dardır. Delil araması ¸sekline dönü¸stürülmemelidir. 2
˙
Iç Güvenlik Paketi ile, CMK 91’inci maddeye 4’üncü fıkra eklenerek,
toplumsal ¸siddet olayları için özel bir yakalama ve gözaltı durumu ve
mülki amirin görevlendirece˘gi kolluk amiri kavramı yaratılmı¸stır. Özel
yetkilerle donatılan bu kolluk amirine kural olarak yazılı, acele hallerde
ise sözle arama emri ile gözaltı kararı verme yetkisi tanınmı¸stır.
Yakalanan ki¸sinin gözaltı süresi yakalama yerine en yakın hâkim
veya mahkemeye gönderilmesi için zorunlu süre hariç, yakalama anın-
dan itibaren yirmi dört saati geçemez. Yakalama yerine en yakın hâkim
veya mahkemeye gönderilme için zorunlu süre on iki saatten fazla
olamaz (CMK 91/1). Zorunlu yol süresi, büyük¸sehir belediye sınırları
dı¸sında, ilçe adliyelerine uzak yerlerde gerçekle¸sen yakalamalar için
˙
söz konusu olabilir. Il içi yakalamalarda, CMK 180/4 kıyas yolu ile
uygulanmalı ve zorunlu yol süresi ilavesi yapılmamalıdır.
Yakalamadaki yirmi dört saatlik gözaltı süresi, toplu suçlarda, birer
gün olmak üzere dört güne kadar uzatılabilir. Delillerin toplanmasın-
daki güçlük veya ¸süpheli sayısının çoklu˘gu nedeniyle Cumhuriyet
savcısı “her defasında” “gerekçesini de” göstererek gözaltı süresini
ayrı ayrı kararlarla ve “yazılı emir” vererek üç gün süre ile uzatabilir.
Burada özellikle süre uzatımına ili¸skin her emrin, gözaltına alınana
derhal tebli˘g edilecek olma zorunlulu˘gu vardır (CMK 91/3).
Toplumsal ¸siddet olaylarında uygulanan ve CMK 91/4 ile yaratılan
kolluk gözaltısında 24 ve 48 saatlik iki ayrı gözaltı süresi vardır.
3
OHAL’in kaldırılmasıyla birlikte ceza muhakemesi hukukunun
bazı kurumlarında 2018-7145 sayılı kanun ile üç yıl süreyle uygulana-
4
bilen bazı kurumlarında ise kalıcı nitelikte de˘gi¸siklikler yapılmı¸stır.

rak kullanılabilir (N.Y. v. Belton, 453 U.S. 454, 1981).
1
Amerikan Federal Yüksek Mahkemesi, bir ki¸siyi evinde yakalayan bir polisin, evin tamamında
arama yapamayaca˘gına hükmetmi¸stir. Bu durumda polis yalnızca, yakalanan ki¸sinin o anda ula¸sabi-
lece˘gi kadar yakın çevresini olu¸sturan alanı, güvenlik amacıyla arayabilir (Chimel v. California, 395
U.S. 752, 1969).
2
Polis, Gant’ı yakalayarak kelepçeli bir ¸sekilde polis aracına aldıktan sonra, otomobilinde arama
yapmı¸s, silah ve uyu¸sturucu madde bulmu¸stur. Yüksek Mahkeme, ¸süphelinin aracını gönüllü olarak
terk ettikten sonra yapılan aramanın, yakalama ile veya polis memurlarının güvenli˘gi ile ba˘glantılı
olmayaca˘gını belirterek, aramanın hukuka aykırı oldu˘guna karar vermi¸stir (Arizona v. Gant, 556
U.S. 332, 2009).
3
OHAL’in ilk döneminde hâkim veya Cumhuriyet savcısı tarafından verilen yakalama emri üze-
rine yakalanan ¸süpheli hakkında verilen gözaltı süresi otuz günü geçemiyordu (668 s.lı Kanun 3/1-
a). Bu süre, 684 sayılı KHK’nın geçici l’inci maddesi ile, bu KHK’nın yürürlü˘ge girdi˘gi 23 Ocak 2017
tarihi itibarıyla gerçekle¸stirilen gözaltı i¸slemleri için 7+7 gün olarak uygulanacak ¸sekilde de˘gi¸sti-
rilmi¸stir. De˘gi¸sikli˘ge göre, OHAL suçlarındaki gözaltı süresi, ¸süphelinin yakalama yerine en yakın
hâkim veya mahkemeye gönderilmesi için zorunlu süre hariç, yakalama anından itibaren yedi günü
geçemez. Delillerin toplanmasındaki güçlük veya ¸süpheli sayısının çoklu˘gu nedeniyle Cumhuriyet
savcısı, gözaltı süresinin yedi gün süreyle uzatılmasına yazılı olarak emir verebilir (2017-KHK 684
madde 10 de 18/10/2016 tarihli ve 6749 sayılı Ola˘ganüstü Hal Kapsamında Alınan Tedbirlere ˙ Ili¸skin
Kanun Hükmünde Kararnamenin De˘gi¸stirilerek Kabul Edilmesine Dair Kanun’un 6’ncı maddesinin
birinci fıkrasının (a) bendi).
4
CMK (m. 119, 127, 234, 172 ve 311) ve HMK’da (m. 375) yapılan de˘gi¸siklikler kalıcı niteliktedir.
28