Page 36 - Diyarbakır Barosu Temel Bir İnsan Hakkı Olarak Dİl Hakları Ve Kürt Meselesi Temel Uluslararası Belgeler

Temet Bjr insan Hakklotarak
Dil Haktarl ve Kürt Mesel,esi
Konferan5l

Birincisi, Küİtçe bağlamııda anadille eğitim talebinin bil ta-
rüçesi vardır. yauuz sultan selim'den Ahfueda xanİ'kfe, Sultan 11.

Abdulhanıit lcn Soifu Nur:i'uc uc 8unimüz( AadOr. Ikindsl qnadilde ,a-
uunnL, üÇüılcüsı:j tlc öze]likle son giinlerde kurcalanan zaza'ca konüsu.

Tarihsel biİ gerçeğin tespiti bakrmmdan öncelikle şunu silyle-
yeyim, Kürtlerin anadi[e eğitim talebi yeni değildiı. Dolayısıyla bu
da neleden ç*tı gibi sorular yerinde değildir. Yavuz suItan selim
dönemindg özellikle Kürt di]i ve edebiyatlnm durununa bakhğı-
mrzda ilginç bir manzarayla kar:ş aşlyoruz, O döı elrule yaşayan Kİrt
aşiretleriıdcn aşa& vükan 45 50 tafiesi, müstakil Kiiftbı.al <ki stati.isün-
dıydı- Mu:ıakil yaşyaıı bu hrulıktcr tmdi ıntdıe-clenİıi kı,nıuş. Aadi
alinlerini tayifi etmiş, kendi Scydalannı göreılmıliniş, Kiirt dili |Je e.le-
b\/atıfiın altın çağnı lloş,fiasıl,a bif öIÇüde zefiiı1 lıaırlamışhr.

Eliy€ Terernaıi, Melayo cizirı Feqiye Teyran ve Ahmed€
Xani gibi şahsiyetler aslmda bu süfecin birer iiİünüdiiİIer. Öme-

ğm buİ ardan Eliye Teremaxi 1590 y mda Kitabi Sarff Kurmanci
yani Küftçe Mofoloji Kitabl adlı eserini yazryor. Dikkatinizi ce-
liyorum 15e0 Ve bu litabında Arap(a, Fars(a ve Kiinçenin gra
merlerini morfolojik açrdan mukayese ediyor, başlangıçta Aıapça
kitaplardan ders verdiği göriilüyor. Ancak Arapça kitaplaıdaı
yararlarımaİun zorluğunu 8öIüyor, bu nederıle de kendi köyün-
de tesis ettiği medres€de bu kitabr Küİtçe olarak yazdığıru ve
talebelerine Kiirtçe olaİak okutfuğunü öğ,İeniyoruz. Dolay$lyla
ilk morfoloiik anadille eğitim kitabı Etiyo Teremaxlninkidir. Üs-
telik sadec€ Kiirtçenin morfolojisi değil, Arapça ve Faısçayla da
mukayeseli olalak yaz mrş bir Kürtçe dil bilgisi kitabüdır

Ahmedo Xanlyi burada uzun uzun anlatİİıaya gerek yok.
Çünkü hePiniz biliyoBrınuz ki Kürtçe'nin mimandİ. Anadiüin
Proiesini hazırlayanlaİdandır. Bu PIojenin bt Pa4asl Nübihaİa
Biçükaır'dır. 220 tryit kadardır. Marızumdur. Kürtçe-AIapça biı
sözlüktiir ve dalüa girişle "Ne ji bo s.]]lip reu]acın, belki ji bo biçiktn
kunıancan," yanilrnbıı sözlüğiimü öyle elit tabala için, üm eİba-
bında dereceleri 1,iiksek olanlar için değl de küçük Kiirt öğrencileri
için hazırladım diyerek yeIini, zmanm] şijyle tespit ediyor. ''Belli
ji Qur'ani İelas bin, tazim e li sL,.oade çaı,nas bin '' Kuran-r bitirir bitir-

mez bu 9özlüğimü okusrınlar ki ondaki bilgilere vakıf olsunlaı.

_--_<a-F- 35