Page 98 - Diyarbakır Barosu Sempozyum Ab Sürecinde İnsan Hakları Demokratikleşme Ve Uygulama Sorunları

Şimdi ben bu genel gİişten sonra Avrupa lnsan Hakla.l sözleşmesi
çerçevesinde, Türkjye'nin ya da Sözleşme karşısında Tülkiye'nin konumuna
ilişkin bazü genel saptamalarda bulunmaya çalışacağım. Türkiye sözleşmey'
ilk onaylayan devletlelden bi. tanesi. Sözleşme, Türkiye baklmündan l954'de
yürürlüğe giıdi. o zamandan beri aslında iç hukukun bir parçası, ama
§özleşme onaylandlğı zaman iç€ride pek de fazla yankı ya.atmad. Bunun
sebep]erind€n bir tanesi de, a§hnda sözleşmenin Türk hukukuna çok da fazla
yeni bir şey getirmemiş olmasıydl. Türkiye'nin bu sözleşmeyi onaylaması ile
insan hakları standartlannü yükseltmekten çok, batıyla bütünl€şme
politikasınln bi. parçası olarak geliyoı yani siyasi bir tarafı var kuşkusuz,
Ancak bü siyasj Pıagmatizm daha sonra, sadece onaylama anında değiI,
ginümüze kadaf giden sözleşmeye uyum veya mahk€meye uyı]m için
çıkalllan bjr çok yasal düzenlemelelde kendini gösteren bir Şey, Meclis
tutanakla.ınü taradığlmlzda yasama olganlan çalüşmaIarü hiç bir zaman insan
haklan standartlannı yükseltmek jçin düzenlemelerin yapllmadığına ilişkjn
tartışmalaı gerekçeIer görüyorıüz. Bu değişiklikle.in her zaman AvruPa ile
bütİnleşme gjbi bjr amaçtan kaynakIandlğlnl görüyoruz, Türkiye bakımtndan
bu saPtama geçerli oImakta beraber, aynı zamanda Avrupa bakümından da
aynü saptamayl yaPmak mümkİn. Örneğin Türkiye'nin Avrupa Konseyi iIe
ilişki!eri zaman zaman önemli gerilimter yaşad!. Bu önemli gerilimlerden beIki
de en önemlisj 1980 sonraslydl, ilişkile. koPma noktasına gelir gibi oldu, ama
hiçbir zaman kopmadl. cüneydoğu sorunu yaşandl, 90'h yl]larda ikinci bi,
kriz dönemi otdu. Şunu s6ylemek açlsından bu örnekleli verdim, hakları
nedenjyle çok önemti gerilimler yaşanmış olma§lna rağmen, AvruPa hiçbir
zaman Türkiye ile ilişkileri koparmadl. Tü.kiye'deki koşullar açısından, insan
hakları konusunda çok fazla ta.tışrna yürütülmüş olmasüna rağmen, mesela
ao Darbesi ertesinde bütün bu yltlara yayülan ta.tışmalal, Konseyin organlan
otan Avıupa Parlamenter Meclisi kararla.ında görüyorsunuz, komite
kararlartnda görüyorsunuz, bu hiçbir zaman Türkiye'nin Kon§eyden
çıkanlmasl yolunun işletilm€§ini gündeme getj.medj. Sözleşmede olmasa da,
Konsey §tatüsünün bir maddesi var. Örneğin bu 80 döneminde yaşananlar en
fazla bir devlet başkan| sınıfüna koymuştur. Beş devletin başVulusu, Avıupa
devletIerinin Türkiye'ye karşl başVurusu do§tane çözümü ile
sonuç!andırılmıştlr. yani uzlaşmayla dava düşmüştür, Şu ana kadar
söylediklerimi de kısaca özetl€yim; her ne kadar Tü,kiye, Avlupa jle
ilişkile.ine siyasi açdan bak§a, insan hakları konusunda çok büyük idealler
çerçevesinde bakma§a da, Avrupa'nın da Tülkiye ile ilişkisi asllnda be.lzer,
Avrupa lnsan Haklan Mahkemesi'nin kararlannda Türkiye'njn konumuna
geldiğimizde, bu kara.lar geneltjk|e ihlal saPtayan kala,lardür, Bunların
üstünde pek fazla durmak istemiyorum ama yine de bi,-iki örnek vermek
gerekirse, Tü.kiye en fazla jhla] yaPan devtetlerin ]jstesinde l998'de ikjnci,

92