Page 94 - Diyarbakır Barosu Sempozyum Ab Sürecinde İnsan Hakları Demokratikleşme Ve Uygulama Sorunları

eskiye gidiyor. Türkiye l950'de kurulan, yaniAvrupa Konseyi'ne 50'den beli
taraf a§lünda. Bu konseyden biraz bahs€tmek istiyolum, çünkü Avrupa lnsan
Haklall sözleşmesi, Kon§eyin üreüiği bir insan haklar] beIgesi ve asllnda
bugün Avrupa'nın insan haklan standa.tları dediğimiz zaman, aslI
standartlarda Kon§ey çerçevesinde y€line geljyol. Yani AvruPa Bnljği'nin
bunun ötesine fazİa gjden insan haklan standa.tlan yok. Bu standaltlann
belir]enmesjnde ise söz]eşme çerçevesinde kurulmuş olan Avrupa lnsan
Hakları Mahkemesi çok belirleyici bir rol oynuyoı Avrupa Konsey''nin
kuruluşu da veya Av.upa lnsan Haklarl sözleşmesinin de bu konsey
çerçevesinde kabul edilmesi de, as|ında l950 son.ası v€ya 2,Dünya savaşl
sonrasındaki AvruPa'nın bütünıeştirilme§i amacından kaynaklanlyoı yani
Avlupa Bjİliği günümüze özgü yeni bir örgüt. Avlupa bj.leşme girişimleri 2.
Donya Savaştndan itibaren başhyo. ama Avrupa Konseyi d€ bu birleşme
çerçevesinde ortaya çlkıyor, o dönemdeki amaç ta bunu be]jrleyen temel
kay,t. Özellik]e soğuk savaş döneminde sosyalist sistemlerin yayılmaslna
karşıhk, bah uluslannün oIuşturmuş olduğu bir örgüt Avrupa Konseyi, yani
temel olarak o dönemin koşulıannda, soğuk savaş koşullannda, babnın
sosya]ist sist€mIere karşı bütünleşmesi ihtiyacından kaynaklanan bir örgüt,
AvruPa lnsan Hakıaı söz]eşme§ide asllnda bu Konseyin ortaya çıka.tığı bir
ö.güt olarak, Konseyin ideoIojisini oluşturan, onu temsil eden bİ belg€. Şimdi
biz böyle baktüğımlz zaman Türkiye açlslndan bu sözleşme çok önem]i,
aslında eski bir sözleşme olmakla beraber açerik açüsından nedir? Bunu tespit
etmek lazlm, çok önemIi bh yele otulttuluyoruz, uyum süreçlerinde Avlupa
lnsan Haklan sözleşme§i temel leferans belg€si olarak ahnlyor ama asİnda
bu belge o dönemde batl devletlerinin anayasalarından da çok da ileliye giden
düzenlemeler içeren, yeni haklar içeren bir belge deği], yani o dönemde
AvrııPa devletlerinin anayasalannda mevcıjt olan, haklan iç€ren bir b€lge,
yanı onun ötesine de giden bir belge değıl. ancak getlrdiği bıi yenilik val
kuşklsuz; o da o dönemdeki uluslarara§ı başka sülece bağh, sözl€şmenin
getirdiği yenilik, bir uluslararaş mekanizma kurmuş o]masl, insan haklarlnın
uluslaralası denetimi için beıir]iorganlaı oluşturmuş olmasl, Bildiğimiz gibi bir
Avrupa lnsan Haklan Komisyonu kurulmuş, bir Avrupa lnsan Haklan
mahkemesi oluştu.ulmuş ve bu sörIeşmeyle de bu sözleşmeye taraf olan
ülkelerde yaşayan insanlar jçin bİeysel başvuru hakkl tanınmlş. Asllgetildiği
yenilik. bu ulusIararasl denetim mekanizma§l kj söz]€şm€ bu anlamda
önemli, çünkü daha sonra ge]işen, 2. Dıjnya savaşl sonrastndaki 0luslararasl
lnsan Haklan Hukukunun temellerjni athğlnı görüyoruz_ Ancak o d6nemde
ıJlusal devletin önemine paralel olarak bu mekanizma günümüzde olduğiJ
kadar önemli değ'ldi; kuşkusuz çok önemli bil y€nilikti ama günümüzde
olduğu gibi değildi. t^eseıa o dönemde sözleşme organlarl ulusal meseIelere
fazla müdahale eden bir tutum s€rgiLemediler, genellikle çekingen

88