Page 169 - Diyarbakır Barosu Sempozyum Ab Sürecinde İnsan Hakları Demokratikleşme Ve Uygulama Sorunları

sistemin devİet kaPita]izmi o]masl. kan'da, Türkiye'deki büyük burjuva§l yok.
lran'da bir Koç ya da Sabancı yok. onun öt€sinde l.an'da hiçbil biçimde özel
finans kurumu, ağl. sanayi bulunmuyor. Tnmüyl€ devlete ajt_ Tümüyle
devlete ait olma§lnün sakıncasü var ml? 0lusal Pazarün o]uşumunda nasll bir
engel o]uşturabili. diye düşünebilirsin'z, çünkü burjuvazinin yerini dev]et almlş
durumda. Fakat sorun şu ki: lran bjr.antiye dev]et. Rantiye devletten ka§tlm,
esa§ ola.ak devlet bütçe§ini Ve.gilerden oluşturmuyor, llan'da devletin en
önemli gelir ka]emi yurt dlşına ithal ettiği hidrokarbür. Dolayıslyla ülke
içindeki slnlflardan bağımsüz biçimde harcayabileceği bi. kalemj Vaı Bu
parayı rejimi koruyabi]mek için alt grupları sübvanse etm€k için kullanlyor.
D,şanya petıol §atıyor. oradan aldığı Parayü çeşitli kanallarla en alt
ke§imdeki, varoşlar diy€bileceğimjz yellele, insanlara dağıhyor. Diğer yandan
ülkedekj en büyük başat, slnıf olan .çarşf ki l.an'a özgü bi. terimdir. Küçük
esnaftan tutun, çok sayıda insanın çahştığl atölyelere uzanan geniş bİ qrubu
temsi]ed€r. Çarşlnln da uluslararasl kapitalj2min rekabetinden koıunmasl içjn
yjne bu pa.a kullanl]lyor. cümrük duvarları yükseltiliyol, ithalata kota]ar
uygulanıyoı Çalşlnln velgi kolayllklall sağİanıyol. Dolaylslyla lran'daki

ekonomik sistem Varoşlara doğıudan kaynak transferi ve ça.ş]nün
ekonomidekj başatIlıığünın kolunması. Buraya baktığlmızda, sözün baş.nda
söy]edjğim gibi ulusal pazarl. bekli de devlet eljyle olırşturabile€ek çarşınln ki
buljuva olmadığının alhnü çözelim, esa§ olarak Azeri ve Fa.s]al.iah
oluştuğunu gö.üyoruz. Çarşı içinde Kürt sermayesinj o.anln nüfuslanna göre
çok azdJı marjinaldjr Aze.ile.e baktığmızda nnfuslanna göre çok f;zla.
Arerilelin bu yapbğünl Kü(l€r yapamamlş, Pekiçarşlda olmuyo.Iarsa devletin
doğrudan transf€ülerinden yara.lanabiliyorıar diye düşünebililiz. Bu nansfe.Ier
direkt yollarla olmuyor, Dolayİ kanallardan ge.çekıeştiriıiyo. Bu dolay]l
kanallarda lran'da Şii ulema veya çeşjtli vaklf]al alacıhğ.y]a gelçek]eştiriliy;r,
Ya da han'da mahalle komitel€d denen her mahalleye yayılan bİ Örgütleme
araclllğıyla bu kaynak transfelinden sünnikesime, sadece Kü.tIer söz konusu
değil, sünni kesim€ oranlanna göre hak ettikleri kadar kaynak gitmiyor. bir
şeyjn altln da çörmek istiyolum. Kürtler için llan'da süren tüm sist€m
dışlhklar tüm sünni gruplar için geçerli hatta bö]ücüler içjn daha da geçe.li
ama konumuz dşında. Bu durumda lran'da Kürtle. ekonomjk sjstemin
dlşında kalmış oluyor. Kürt böıgesinin geli. düzeyjnin, yaşam §tandardınln
düşük veya yüksek olmaslnün çok önem]j o]mad.ğl yönündediı Esas olan
sistemjn dlşında oımasü ve bi. gelecek umudunun olmasl. oysa Tülkiye'de
ekonomik sisteme entegre olmuş olan bölgenin gelecekte geljşmek ıçin bir
umudu vaı Aş)lması g€reken so.üln sadec€ bölges€l geri kalmlşlığı aşmaktlı
Ekonomik sistemj yeniden ku.mak larım ki enteg.asyon gerçekı€şsin. Avnı
5ey sos}al Vaplda da geçelli. llan'da egemen kültül sİ kültürdur. Egemen
kültür derken, güncel hayattaki anlayış espriler, yaşam bjçimi, her ;ey Şjj

163