Page 168 - Diyarbakır Barosu Sempozyum Ab Sürecinde İnsan Hakları Demokratikleşme Ve Uygulama Sorunları

sünni Kürtlerin coğrafi dağılıml ile konuştuklan lehçenin coğrafi dağllımlnda
aşağı yukan örtüşüyoı Çünkü güneyde Kirman §ah d€diğimiz böIgede oturan
Kürtler Kiıman Şah ]ehçesjni ku]Ianıyodar Başka haritam var, Bu harita
Kürtlerin konuştukları lehçele.in dağnımlnı gösteren bir harita. lkı ana grup
val, bildiğiniz gjbi kuzeydeki Tülkiye ağl.hkİ olmak üzere Kırmançiler, djğeri
de güneydeki soraniler. soranil€üin de alt kısmlnda bahsettiğim Kjrman Şah
lehçesi sö2 konu§u. Khman Şah Kürtle.inin büyük bi. klsmı Şij. Bunu özellikIe
vu.guluyorum. Malumüjnırz lran'daki tutumun ideolojisidin. Tı]rkiye'den falkİ
olarak. Dolaylsıyla da Kürt olmaktan ve Fa.s olmaktan daha önemljsi Şii
olmak yada Sünni olmak, Bu nedenle de Tülkiye'dekinin ter§ine, çünkü
Türkiye'de Alevj Veya sünni Kürt o]mak bu kadar büyük bir aylrlm
yaratmazken, han'da Şii Kürt]er ile sünni Kürtler araslnda bir duvar var,
Önc€ukIe kimlik. Bu açldan bakttğımüzda Tlrkiye'ye dönelsek eğeı,
Çoğunluğu oluşturan Türkçe ve yanında da gördüğünüz gibi cüneydoğuda
özel]ikle toplanmlş bir Kürt nüfusu var. lıan'da da üIkenjn merkezinde
toPlanmlş Fals çoğunluk ve ülkenin Kuzeybatısında toPlanmlş bir Kürt gruP
va.. 8u açldan ülkeler bnbirine benzer görünüyoü, Fakat djnsel dağlllma
bakhğlm,zda hakim unsur o|an Iran'daki Farsların ve AzerjIerin tümünün Şii
olduğunu görüyoıuz. Türkiye'ye baktrğımlzda hakim gruP olan Tü.klerin ve
Kürt]erin çoğunlı]ğunun sünni oIduğunu görüyoruz. Diğer yondan Alevi
Kürtler olduğu gibi. Alevi Türkler de Vaı Bu açıdan sadece Alevi Kürtler
dışlanmş olmas| sö2 konusu değil. kan'da sünnj Kürtler ile Şi' €gem€n
toPlum arashda kesin bir din duvan var. Bu açıdan baktlğlmüzda Türkiye'd€ki
sorunun aşılmasünın daha kolay oIabileceğini düşünüyo.um. Esas olan
ekonomik-sosyal yaPl. Türkjye'dek' ekonomik yapl, buıjuva €konomisi
kapita]i§t sistemde burjuvanün başat olduğu bir ekonomik sist€m Ve u]u§a]
Pazann oluşturulmaslna yöneljk bir si§temdiı 0l 5a] Pazar da İç aşağl beş
yı-ıkan kurulmuş durumda. Bugün Kült bölgesi de, diğer bölgeIer de aynl
burjuvanln pazao konrrmunda dolayısıyla ekonomjk sistem jçind€ bir
entegrasyon söz konusuduı Bölgeler a.ası eşitsizlik muhakkak. lran'a
baktığ,mlzda çok farkİ bir yapl görüyoruz, Bö]ge]erarası eşjtsiz]ik muhakkak.
lran'a baktlğımlzda çok farklı bi. yap] görüyorlz. Bölge]e.arasü eşitsizlik geni
Türkiye'yi andür|yor, lran'daki Kürt bölge]erinin refah düzeyi istatistikleri
örneğin evlerdeki jçilebilir su oranl, kişj başına düşen miIIigeliı bebek ölüm
oranlan v5, jstati§tjklere baktğımızda böIücüle. dlşarlda bılaklhlsa lran'daki
en kötü oranlara sahip gruP. Önemli olan bu d€gil, onemli olan d7 önce
Türkiye'de vurgıJladlğım ulusal pazann lran'da bulunmaylş,.Ostelik ddha da
vahim olan, Aze.ilelle Farsla.ün. yani tümüyle Şji oluP ülk€nin
oluşturdı.lğu düşünolen ke§imin bulunduğu bölgede ulusal Pazal
entegıasyonu §öz konusu. Bu durum Kültlerin bu]unduğu böıge]ele, başka
azlnİklann bulunduğu bölgelere uzanmamış. Bunun teme] nedeni kan'daki

162