Page 170 - Diyarbakır Barosu Sempozyum Ab Sürecinde İnsan Hakları Demokratikleşme Ve Uygulama Sorunları

dokusuyla şekillenmiş. Türkjye'de baktlğlmlzda da bunun Türk kültürü
olduğunu söyleyebilirsiniz ama lran'da şöyıe bir çarPıkİk var. Şii]iğin ana
esP.isi sünnilik karşlthğlöı Dolayısıyla Şii kültürünü yaşarken in§anlar
Sünniliği düşlayan, .encide eden tutumlar jçine giıiyorlal. Bu noktada lran'daki
sünniler ki boşta Kü.tle. sosyal doku içinde de dlşlanmışlar oktay Hocam ilk
günkü konuşmada Tülk kü]türünün bir avantaj|ndan bahsetti. otuz bine
yaklaşan kayba rağmen Kü.t ve Türk etnik gruplan araslnda k|z alıp
ve.menin devam ettiği ya da bjlbirini s€vmenin devam ettiğinj söyl€di, lıan'da
sünni Kürtler ile Şii Faıs ve Azeriler araslnda böyle bjr ilişkiyok. Bu organik
bağlar kopuk, o nedenle iki ayn dünya yaşanıyor, sünniler ve Şiiler. sosya]
hayat tıöyle, bi.birjnden kopuk. Aynl şey devlet mekanizmasında da s6z
konusı.ı. lran dev]etinde ka.ar alma mekanizmaslndakile. tümüyle Şiile.
Tümüyle Şii]eı oldırğu için sünni Kü.tıerin zaten devletten de dış|anmlş
olduğu ve taleplerini devlet kanahyla dile geti.meleli de mümkün değil.
somut bir örnek veıeyjm. Eğer siz lran'da sünni bir Kürt is€niz
cumhuİbaşkanltğı'na adaylığınlzı biıe koyamazsını2. Çünkü han lslam
cumhuriyeti adı lslam olsa da anayasasında caferiliküı caferi o]mayanIar
ikinci sınıftıı lkinci sınıf terimini öz€llikle kullandım- Azınllk tanlmı t]pkl
Tü.kiye'de olduğu gibi sadece gayrimüslimle,i içerir. Dolaylsıyla gayrimüslim
olmaylp, aynı zamanda caferi de olmayanlar aıada kalıyor. onlal da sünniIeı
Be]ki söylemeyerek hata €ttjm. lran'da toplam %ı4 kadar bir sünni nüfus var
ve bunun da %9 kadan Kürt. Dotaylsty]a sünni sorunu derken Türkmenler,
A.ap]ar gibi diğer küçük un§urlar bi. yana bllakılırsa doğrudan Kü,tleri
anIamak daha doğru o]ur. son olarak lran'daki özgün demokrasiyi de dile
geti.mek istjyorum. l.an'ın demokla§isinin umut Vaat ettiği, Hatemi
leformlannın ü]keye jn§an haklan başta olmak üzere fiili auınlıklar da olsu
umut vaat ettiği iddia edilse de ashnda bildiğiniz gibi bu süreç t]kalı, I,an
demokıasisinin tlkanma nedeni rehberlik sisteminden kaynakIantyor, Yine
dönüp dotaşp Şiiliğe geliyoruz. Şii olan rehber ki sadece doğrıJdan doğruya
Allah'a karşl sorumludur, insanlala karşı değil. Her türlü demokratik
mekanizmayl, her aşamada dı]rdurabilme hakkına sahip. Bu noktada
Kürt]erjn demokratik yollarla dile getirmeye çalıştıklan talepIer de bir noktada
rehberin keyfiyetine b|rakllıyo. Bulada da Tülkiye'nin büyük bir farkılığlnl
görüyorıı, ya da ben öyle düşünüyo.um, Böyle bir ortamda lran'da da
Tülkiye'de o]duğu gibi §ürekli 20, yüzyıl isyanlara sahne olmuş, sü,emiz
ks(Iı oIduğumuz için bunlann ayrıntülarlna gi.meyeceğim, Fakat sadece üç
aşamaya değjniP geçmek istiyolum, Bu isyanla, 1920'le,de sadece aşiret
bektentileri .edeniyle m€ydana gelirken 1940'ıa.da aydlnların miIliyetçi
y€şe.tm€ çahşmaIarı sonucu meydana gelmiş, t970'Ie,de de
'deolojiyi Demokrat Partisinin Bab Kü.distan'daki bölgeleri resmen de
Kürdistan
geçirmesiyIe de kjtlesel milliyetçi niteljk kazanmlş. Tahran'dakj rejim€ karş|

164