Page 139 - Diyarbakır Barosu Sempozyum Ab Sürecinde İnsan Hakları Demokratikleşme Ve Uygulama Sorunları

yaPabi]me hakkİna sahjPtiıleı" Burada dikkat edilmesi ge.eken, teknik
anlamda dikkat edjlmesi gereken bir hustrs Val. celecekteki bİ hakka işaret
edi]miyor. Şu anda mevcut bi. hakka işa.et ediliyol. .Al] peoPles have üe
right;sha]lhav€ the right" denmiyor.'have ü€ right'' lngilizcesinde bu şu anda
mevcut ve dolayüslyla bütün haklann sahip olduğu bil hak anlamına geli.
celecekte tanlnma§l gereken bir hak değildiı lkincisi §jyasi statüyle
ekonomik, sosyal ve kü]türel gelişim terim]eri ara§lndaki falkİİkİr. statü ve
gelişim, statü bir sonu ifade edeı o halde siyasi statü açlsından bir sonu ifade
vurgusu vardıı Ama ekonomik, sosyal. kültüıel açıdan, dolaylsıy|a bu hakla.
kategoüisi açıslndan ucu açlk bil niteIjk vurgusu ön Plandadıl. Siyasi statü
açlslndan da birkaç farkll yorum yapmak mümkün. Buıadaki siyasi statünün
ne anlama geldiğini. Burada siyasi statü şu. Bir dev]et o]uştuıulmasl siyasj
yapı anlamında. Bu birçok biçimd€ olabilir, Bjr siyasi statü bir başka dev]ete
iItihak biçiminde olabili.. Mevcut bir dev]et yaPısınün bölünmesj biçiminde
olabjlil. Mevcut bir devl€t yapısınün bö]ünmesi bjçiminde olabilir.
Çekoslovakya'nln Çekler ve slovaklar olduğu gibiveya Almanya'nln Doğu ve
Bahsınln birIeşmesi örneğjnde olduğu gibi, sovyetler Bhliği'nin
çözü]mesi
örneğjnde olduğu gibi. Dolay|slyla fa.kİ farkh §iyasi yapl o]iışturmayı içeren
statüıer burada söz konu§u edi]ebjlir, Diğ€r]e.i açlslndan ise bir gelişimdir ön
planda olan. Şimdi burada Türkiye siyasetinde bence
çok büyük önem
taşlyan yakln geçmişte son i0 yl içerisinde bir gelişmeye tanlk olduk. Bu
Türkiye'nin 199l'de kurulan DYP_SHP hüküm€ti idi. size bi.az önce ilk on
programlyla ortaya konuIan bi. husustu. Tı]rkiye'deki insan yaplslnl o DYP-
sHP koaıjsyonu lggl'de kuruıan, kendi programlnda ve onlarln hak]arlnl
ifade ederken ozellikıe şöyle bj. vurguya dikkat ediyordu: "YurttaşlanmE
aİaslnda, kültİr, düşünce, inanç, din v€ köken farklan olmasl doğaldll. Böyl€
bir çeşitljlik demokratik ve üniter devlet için bir zaaf değjldj., Bu ıniter yapı
içjnde çeşitli etnik, kl]ıtürel ve dile iıişkin kimlik özelIikleri ozgırce iiaje
edilebilecek, özenle korunabilecek ve.ahatça gelişti.ilebilecektir." Buradaki
fiilleri çekip çlkardüğınE zaman asİnda bu tablonun bugünkünden daha jleri
bi. tablo olduğunu §öy]ememiz mümkün. Realize edilebildi, edjlemedi o ayr|
bi.tar!şma. Yani ifade etme, koruma ve geljştjrme kidaha ileridiı çok ilerj;ir
Çünkü bütln hak kategorjIe.i açıslndan bunu tanlmla.. Birinci
maddedekinden dahi daha jleri olduğunu söylemek mümkün. PersPektif
itibariy]e farkİlık nerede kendinj göste.ir. Tan§u Çilıer kabjne§iyle bnıikte
hemen kendini gösterİ. Tansu Çiller kabin€si kendi hükümet p.ogramlndaki
"ko.uma ve geliştnme'' ibare]erini hemen çlkarrnş!ı yoktur. Kesip_yapışt.
formülüyle ad€ta allnmlş gibidiİ hükümet paragraf,nn o Paragrafı 1993
yazlnda kuıulan Çill€r Kabine§i ama .ko.uma ve geıiştirmeyi" çıkarmışbr.
Şimdi bunlar gökten zembjile inen metinler değjl, insan yapisı. ooıayısıyıa
siyasi bir iradeyi ortaya koyuyoı. Yani koruma ve geliştiıme ;iy;si

]33