Page 86 - Diyarbakır Barosu Toplumsal Barışın İnşası Sivil Bir Anayasa Arayışı

84 rorrm9 8anrn lD5ı: siv ıBİAnryıg A.., t

Türkiye'de cumhuriyea dönemi ana}asalannda vaıandaşlıİ, hep biİ eğük (Tüİt)
kimliğe referansla betijr endi. Biİ başka ifade},le, cumhuriyet'in "Titk" hİüiiğini top-
lumdaİi diğer etııisitelere dayatarak oİılara karşl üstün bir konuma 8etirme amacı gü-
den potitikasl, en beliİgin ifadeıerini anayasalardaki va(andaşlık tanürr annda buldu.
1924 Anayasasürn (m.88) vatandaşhğ ilişkin hiiknü şöyleydi: "TlirH}P ahaıı.t ıe dln
ve ırk fsİh olnatflzın tlıüdarİı tdbaİty'e (Iiiİk) tılü olunuİ." t96l (m.54) ve
t 982 (m.66) A[ayasalannda ise vatandaşl* için aynr tanm benimsenmişti: "Tiiİİ dcv-
lettne vsıındaşlü bağ lıe b.İü o!ın herİe, Tii.ıİiiİ." l924'ün 1961 ve l982'},e naa,
ran daha }umı.rşak ve oluİnlu bir vatandaşlrk diizerılemesine saiip oıduğunu söylemek
mümkündür. Ancak temelde her üç anayasanrn da, ( r ) vatandaşlığ4n tanümmda "Türk"
ve "Türk]ük"e özel bir ı,rrrgu yaptığı ve (2) böyleliİe diğer ehisitel€re mensubiyeti bu-
lunarılan Türklere nispetle ikincil bir pozisyona düşürdüİll.i aç*nr.
Çoğulcu topluİİann ihtiyaçlarıyla bağdaşmayan bir milliyetçilik anlayışı9a kale-
me alınan -özelliRe- 6l ve 82 anayasa]arindaki vatandaşlık düzenlemeleri birçok açı-
dan sonrnludur. ılkin, bu anayasalarda ifadesini bulan " d€vleı ", "Türk devleti" değildir.
"Türkiye Cumhuriy€ti Devleti"dir. lkincisi ve daha ön€rrılisi, "Türk"ün bir etniİ kimlı
ğin adıdır, Anaya§ada bu adm biİ muda{rğ belinir tarzda kullanülması yani "hetkes
Tütklür" d€nilnesi, bu iilkedeki 瀺iiliİğin tekipleştirilmesi amacna hizmet etmiş ve
bu amaca hizmet etti$ otanda da faİk]ı etnisitelerin kendilerini siyasi olarai duyurma
imkanını ortadan kaldıİmrştır. Bugün toplumun çeşitli kesiml€rini dışanda b[akan Ve
"kapsaycf' olmaktan ziyade "d!şlaycl'olma özelli$yle öne çıkan bu vatandaşLk aJ a,
yüşl, toplumsal i§tikrannm temin edilme§inin önündekj en büyük engellerden biridir.
Dolayslyla toplumu oluşauJan fenlerin banş içinde biraradaİğını hedefleyen bir ana-
yasa] metin -her şeyden önce- bu vatandaşlık arİa}ışında bir değişiİliğe 8iEnek duru-
mundadır.
Nitekim yeni bir analasa taslaF hazırlayan Bilim Kurulü da bu 8örüşlerden halekeı-
le VataItdaşlrk tanrmının değiştirilmesi gerektiğini düşündü ve vatandaş!ğn taffruna
dair üç altematif haarladı: Taslağın 35. maddesinde bulunan aıternatifler şurılardır:
Alıemadf ıi "Devlete vatandaşı* bağr ile bağıı olan heİkes Türkiye Cumhuriy€ti
vatandaşüdr."
Alacrnıü 2: "Tükiye Cumhuriyetine vataİdaşlrk bag ile bağlı olan herkese, din ve
ırk faİkr gözetilmetsizin Tük denıİ."
A!ıemıdl3: "Vatandaşhİ temel bir ha}tr. Kanıınııİ öngördüğii esaslara u}gun ola,
raİ bu statüyü kazanan herkes Türkiye Currüuriyeti vaıandaşıdrr."
söz konusu bu üç altemalif içinde Komisyon'un 8önlünün 2. alternatiften yana
olduğu söylenebiür. Ziİa Komisyon, 35, madd€nin gerekçesinde 3. altematife daiİ bir
d€gerlendirmede br unmaz, l. alternatifin bir'1oıoloji" olduğünu belinir,2. atternatif
hatİında ise olurnlu bir kanaati beyaİ eder. Siyasa] iİtidaİ da bu konuda Komisyon il€
paralel düşiirımekedir.
24 diizenlemesinin, 61 ve 82'ye oraİıla daha kapsa}ıo bir valandaşlrk anlar§l iizeri-
ne oturduğu doğrudüıJ. "Faiat "yeni !€ sivil bif anayasa "8ibi oldulça iddia]r bir vaane