Page 63 - Diyarbakır Barosu Toplumsal Barışın İnşası Sivil Bir Anayasa Arayışı

ikiki ofu: Nu** D-*ü E Dftı,., 6ı
^dr.!.

haİlarünı en ileri dtizeyde ttivenc€ altırra aLnaİ ve bütlin diinyaİnn o(ak ma]r otan
evrensel bir taİrm değerleri kendi ülkemize kazajıdlrmal( Tük toPlumu olaraİ başh.a
amacımu olmalıdrr. Demokatiı İefomlaı sadece demokasi, insan haıları ve hüuı

devleti gibi alanla.rla da smlrİr değildir. Mesela, d€mokatik iüelerde yerel yönetirrılere
düa fazla yetki verilmek€dir. Biz de tilkemizde bunu t€crübe ettik. Y€rel yön€tirrJe,
rin 8üçlendirilnesiyt€ toplırma gö.tiriilen hizmeı kalilesinin arnlğlnt gördü. o halde
diinyanın 8etiştiİdiği ve u}autadts kurum ve düenlemelerden biz de yaİarlanmalıyz.

Bütiirı bı.ı faİtörleri diİkat€ a]düFmızda ülİemizd€ köİlü bir anayasal değişimin
kaçın maz olduğunu söyleyebiliriz. 1982 Anayasasüıda bugüne İadaİ 14 civaİında de-
ğişiılik yap dı ama ha]a rnsan ha}]ari, demokasi ve hüukun üstiin]üğiinü elİensel
manada 8aJanti altma aian bir anayasal sistemi heniiz oluştuİamadİ. G€rçi kusursuz
bir anayasa Fpsanız bile bıınun başarrsl ana}asay ur3ulayacak olan insan ırnsurunun
kalitesine bağlıdır, fakat böyle bir aİrayasay onaya çıkarmak da bu yönde at acak ilk
ve en önerıili adlmdtr
Öte yandan, biİ ıoptumun si}asal
8eıişim siirecind€ anayasanui yaPırnr veya de_
ğiştirilmesi için e, ıy8lrn ın ell,erlli zamanın seçl.imeJi de ön€rrıli bir unsurdur. Bu
aDlamda loplumlann hayaaında, y€ni bir anayasanün yapımı için uygun ya da uy8un
olmayaı dönemlerden söz edilebilir. A}İıı şey kanunlar baİımından aa geçerıüiİ,

lg.yüzr,ılln başlannda, Ajman Medeni Kanununırn kodiikasyonu iizeİine Alman hu_
kukçular arasında ceİeyan eden bü},iik tanışma buna iyi bir örneklif. Fransız Kanunu_
nun ikibasına karşt çüan Tarihçi oku]un kürucıısu sar|8ay, iddialann daha iyi açık-
la}abilİnek için .'rırJt rurı,/' (volİsgeisO _halkın awdedici hukuk dehası_ ka!,İamını
geliştirerek şu 8örüşü o( aya atİrnşn'l Bqranlı bir kodifka-slon ıçin en ürgun zaDıan,
"
bfu milletin slyasal ve hukukı olarak tam otgunluİa utaŞtql andi'. NIlıaftva'dayine
berızer bir ıanlşma ülıemizde Fran§|z N4edenikanununun ikibaslru.alunan Ai paşa
ile büyiik hukuİçu v€ taİihçi Ahmea Cevdea Paşa arasünda yaşanmlş ve ardından ürılü
Mecelle- i Ahlam_ ı Adliye Ahmet Cevdet Paşa başkanlrğındaki bir komisvon taratndan
{l869- 1876 }r!an araslnda) hazırlanmış v€ kabu] edilniştiİ
Bif kodifikasyonun vaİtinden önce yapılmasü, ıılu§al gelişmeyi önlel veya §ıruİıar;
vaİtinden sonra yaPülması ise, ulusal gerileme ve çöküşü örıleyemeyeceğinden yaraİ_
sız bir faaliyeı oluı Ömeğin Tüİkiye'de, ı946-50 a-rasündaki demokasiye geçiş süİeci_
nin siyalal giiçlen, demokasiye geçiş üzerindeki uzlaşmalann yeni bir anayasanın
yapJmasl in€rinde de yoğunlaşnrabilniş olsa]ardı, düa sonra onaya
çıtan anayasal
sorunlar belki d€ }aşanmayacaka. olkemizde 1924 AnaFsa§l lgm },ıİna kadaİ u}€u-
Çünkü b;;ö_
landr. Esasen, "l950'den önceki dönemde uygulandi', demek anlamslz.
nemd€ zaten tek pani yön€timi var ve otoriteIbir rejim sözİonusu, Bııİada gerçet ma_
nada eüli olan bir aJıayasadan söz edemeyiz. Başka bir deyişle bir anayasarıın ıarlğ
ya da yok]uğunun geİçek bir eüisi söz konusu değildi. Peki, anayasanln önemi (siya§;
ikidarın sfırrlandınlma§ı için 8ereıİi anayasal mekanjzmalaİa duyııan ihtiyuçı n"."-
man onaya çıkl? 1950- 1960 araslnda. l960 darbesirıin gerekç€leri arasında, Anaya§aya