Page 25 - Diyarbakır Barosu Herkes İçin Adalet Projesi Şiddet, Kötü Muamele Ve İşkenceye İlişkin Değerlendirmeler Tutumlar Ve Deneyimler Diyarbakır Araştırması

lzlikleri hakettiği yönünde kendini ikna ederek kendi dawanışlannü
aştırmalrtadır,
fua§tıımacllar, bazl durumlarda insanlann, talihsiz olan kişileri suçladıklarına ya da

ttiklenne dikkat çekmiştir, Bu yazarlar. acl çeken insana karşl sempati ya da acıma
ıldrlntn d" olu?abilp, Pgini ileri .ürmurlprdir. ins"nl"ıın dünyayl "dil blı ve,ol",ak
ılderin€ daiİ pek çok anektodik Ve sistematik kanıt vardır. Bu konudaki görü§ler ilk
rsyal psikolojinin öncülleri tarafından ortaya atı]mış ve glinümüzde bu göni§len
ldeyen pek çok çalışma gerçek]eştirilmlştir. Heider (1958) adil dünya inancını yaygın
lişsel €ğilim olarak görmelde ve denge prensibi ile adil dünya inancü arasında ili§ki
aya çall§makiadtİ. Heider'e göre, " iyilik ve mutluluk yada köhllük ve ceza arasındaki
güçlüdür. Bu koşullardan biri gerçekleştiğinde diğeri genellikle öngön]lecekiir.
izlik, hastalık, kaza, genellik]e kötİluk yada suçluluğun i§aretleri olarak
nmaktadır." Benzer olarak, Rokeach (1971), bilişteki inançlann uyumsuzlugunun
if bir duruma yol açtığını ileri sürmüştür. Adil dünya inancl t€orisine göre, adaletsz
ıar kişinin adil dünya inancl kalTamünı tehdit edeceklerdir. Bu tehdit kişinin bilişleri
)da uyumsuzluk oluşmasına Festingelin (1957) bilişsel çelişkisi gibi yol açacak ve
,umsuzluğun giderilmesi için ki§i bir taklm psikolojik statejilere baş\,uracaktür. Buna
kişi. masum kurbanı ao çekerken gördüğünde. ya acl çekmenin gefçekien meydana
rdiğine (veya kurban acü çekerken abartıyordur) ya da kurbanın bu olayın sorumlusu
luna inanacakhr. Bu bağlamda, yapılan bir çok deneysel çahşmanın sonuçları.

ncıların masum kı.ı$anı değeİsizleştirerek adaleti yeniden inşa ettiklerini gosiemiştiİ ,
1 uygulayan kocanln. kansının bunu hakedecek eyleml€rde bulunduğlnu duşünmesi
ddetini meşrulaşilrması ile, şiddei gören kadının "bunu hakedec€k hiçbir şey
üadığna' dü§ünmesi, aynı adil dünya inandndan beslenmekiedir. Sonuçta §iddetin
)labileceği duİumlar olduğuna Ve bu davranışlaİdan kaçınarak şiddetten kurfulmanın
kun olduğuna dair inanç
Adil dünya jnancrnın hangi psikolojik değişk€nlerle ilişkili olduğunu gösteren
1aların bulqı]larına bakıldığ]nda ise. yapılan çalışmalar. güçlü bir adil dünya inandna
olan bireylerin daha otoriieİ. daha dindar olduğunu, kişilere ve kurumlara daha
güvendiğini. Protestan etik değeİleİini onayladlğınl ve kendi pekiştireçleri kon!ısunda
l ya da i§el bir kontrole inandıldannı gosteımişiiİ,

otoriterlik:

Adil dünya inancı ve otoriteİlik arasındaki ilişki, hem bu iki kavramın bıttakım oülak
sel özellikleri (örn. liderl€ri idealize edilmiş ierimlerle tanımlamak) hem de piaget ve
)eİg'in kognitif - gelilimsel model]erinin manhğ! jle aynca Adoİno'nun yaklaşımly]a
tarlıdır, Her iki yapl, güçlü insanlarln iyibuna kaݧllık. güçsüz insanlann kotü olduğu
n Lrerinde durmaktadır. Aynca otoriteılik bi]işsel iutarsızlığa kaışl toleranssızlık ve
:eıi dü§ük statüdeki kişilere ve gruplaİa karşı düşmanca fufumlara sahip olmayla

?-3