Page 24 - Diyarbakır Barosu Herkes İçin Adalet Projesi Şiddet, Kötü Muamele Ve İşkenceye İlişkin Değerlendirmeler Tutumlar Ve Deneyimler Diyarbakır Araştırması

diğerleriod€n üsttindür. bu zat€n d€ada da böyledir." "Bazılannın ıistte baz|lannın altta
olması d€aldır, herkes bir olur mu" "Daha üstüin nitelikli olanlann yönetrnesi, bazılannın
yönetilmesi doğa]dır," Biçjminde kaİp inanüşlarla, insanlar Ve gnrplaİarasl hiyerarşileri
meşrula§nrırız V€ böylece genel olarak eşitsilik Ve adaletsizlik]er, doğal birer süreç haline
gelirler,

Adil dünya tnancl ve kıırbanın değercizleştirllmeci

Adjl dünya inanoyla ilgili yapllan ilk Flışmalar. insanlann, yaptıkları §eyl€r
(dawanışlan) ile ba§lanna gelenler (sonuçlar) arasında bir uygunluk olduğuna inanma
eğiliminde olduk]annı gdstermi§tir, Eğer insanlar, be]irli eyl€m]eri yerine geiirerek,
istediklerini e]de edebileceklerin€ ya da olumsuz durumlardan kaçınabilec€klerine ilişkin
inanç]arını yitirirl€§e, güçuz duruma düş€celderdİ. Dolayısıyla. insanların, bu
yanılsamalannı sürdürmek için çaba ve sonuç arasında uygun bir ilişkinin olduğuna
inanmalan gerekmektedir. Eğer bu teon doğruysa, ki§i. talihsiz kurbanın başına gelen
olumsu7]uk]ara. kurbanln k€ndi§ini. neden olduguna inanma €ğiliminde olacaktır (Ljpkus
ve siegler, 1993; tjpkus ve ark ,1996).

Bu varsayımı destekleyen p€k çok araşhrma sonucu bulunmaktadır. Bu sonuçlar,
insanlann. "ba§lanna gelene layık olduldarı Ve layık olduk]artnı elde ettikleri" inancınl
korumak ve sürdürmek için kendi bili§leİini, düşünsel süİeçl€rini buna gör€
düenlediklerini göstermektedir.

insanlar, kurbanın başlna g€lenlen hakettiğine yönelik inançlannı iki şekilde
oluşfuruyor gdninm€kedir ltşi, başına gelenleri ya dawanışlanyla ya da kişisel
öz€llikleriyle haİetrniştir. Eğer ki§i istedi]derini elde ettiği ve tehdit edici olayla.dan
kaçlnabildiği biİ dünyada yaşadığına motiv€ olmuşsa. haketmenin bu iki yolu (performans
yada kişisel değer) bir€yin tercihleri açısından düzenlenecektir. Kişi, ulaşmak istediği
amaçlann, kendi kişisel dz€]liklerine bağll olarak g€rçekle§tiğin€ inanmaktan ziyad€,
bunların, kendj uygun eyl€mlerinin sonucunda meydana geldiğine inanmayı tercih
edecektir. Böylece kjşi kendi davranışlannı daha fazla değiştirebilecek ya da kontrol

Bu sonuçıar göz]emcinin acü çeken kurbanı ne zaman inkar ettigi ya da ona ne
zaman acıdlğı hakkında birtakım hipoterler g€lişiirmeyi sağlamışttr, sonuç olarak,
araştırma bulguları, acı çeken masum kurbanın gözlemciler tarafından reddedilmesi ve
d€ğersizleştirilmesinin. gözlemcilerin adil dünya inancına sahip olma ihtiyaclndan
kaynaklandığl hipotezini desteklemektedk.
sosyal psikologlar, olumsuz olaylann kurbanı olan kişiIeri değersizle§tirmeye yönelik
€ğilimi açtklamak için yaphkları çalışmalarda, insan]arın zaraİ verdikleri kişileri
değersizle§tirebjl€cek]enni göstermişlerdir. suçlu olan kişi kurbanın başına gelen

22