Page 66 - Diyarbakır Barosu Sempozyum Ab Sürecinde İnsan Hakları Demokratikleşme Ve Uygulama Sorunları

oluşmuş bir anayasa, yani he.kesin bildiği üzere asker damgalı, çok olağan
üstü koşullarda hazıllanmış askeri bir anayasa, l2 Eylü]'den sonraki
dönemde 82 Anayasasının oluşturulmasından hemen sonra başlayan 82
Anayasaslna ilişkin tartlşmalal §on yl]Iara kadar günce]ljğinj korldu. lç
dinamikler açlslndan baktüğlmızda Anayasanın değişti.ilmesi ihtjyac! hep
vardl, Çünkİ, anayasa özgİrIüklere jlişkin özgürlüklerin da.altülması,
otorjtenin ağlrlaştü.,lmasl yönünde ciddi bir so.un yaşanmaktaydı. Bunu

çeşit]i sivil toplum örgütleri, hukukçulal, akademik çevreler, bir çok kjşi dile
getirmekle bi.likte doğru§u 1982 Anayasasıyla ilgili çok uzun bjr sü.e 2000-
2ool'e kadar ciddi anlamda değjşiklik yapllmadl. 2001'den önce bir takım
değişikliklel yaPıld, onlara da bi. miktar değineceğim ama onlar çok slnırİ
değişikljklerdi gerçekten.82 Anayasasında 629üllükIere ilişkin ciddj sorun
neydi? ciddi soüun §|nürlandlrma rejimj noktaslndaydı, cvet özgürlükler
sayllmtştl birebir, çok say|da özgürlük yer aImıştı ama getirjlen katı, hatta
katmelli slnırlandlnma, reiimj o özgürlükl€rin kullanıImasınl engel]er
nitelikteydi. Herkesin bildiği gibj bi. l3. madd€ genel slnürlandürma hükmü
vardl ve örgürlükler hem gen€l sln,rlandırma hükmünde yer alan bil taklm
genel sınırlandlrma nedenleriyle slnırlandürllabiljyordu, hem de her
özgnrlüğün ilgili bulunduğu hüküm kapsamlndaki sını.Iandlrma nedenleriyle
de s|nı.tanabi]iyordu. Bu katme.li dediğim birjnci hat. lkincisi 14, madd€de
yine bir takım yasak ned€nlerin belirtilip bu nedenlerin ge.çekleşmesi
durumunda bü özgürlüklerin yasakIanabiIeceğini belirt€n bir hükümdü,
Özgürtükler açısından bu jkincj engeli oluşturmaktaydı. dçüncüsü 15,madd€
hükmü. Bu s!nürlandtlma ve duldurmanln ötesinde asklya aImayı
gerektiriyoldu. Yani doğ.u çevirisi, Avrupa lnsan Hakları SözIeşm€sindeki
koşut hükümleli başIlkta zaten slnı.landllma ya da duıdulma değil, a§klya
aImaydü, Yani olağan üstü haIl€rde genellikle hak ve özgürlükl€üin çekirdek
alandaki ö2gürtükler düşında, hak Ve özgü.lüklerin askıya allnabileceğini
öngören bir duıum. Türkiye'de 82 Anayasası kapsamlnda 15, madde
düşünü]düğünde, 15. madde Anayasa dışına bil kaPı açmaktaydl. Bu 15,
madde hükmü düşlnda l 19 Ve 122. maddeler arasındaki hükümler, ashnda
olağanüstü Hal Kanunu, slkl yönetimj dahil etmjyorum, çünkü daha çok
uyqutanan olağan üstü haIdi Ve daha çok onunu üzerinde durmak istiyorum,
olağaniistü Hal Kanunu ve Hükmündeki Karafnamelerle billikte ne.edeyse
ayll bir rejime geçişi öngörmekteydi, Buna kararnameI€re ilişkin yarglsal
denetjmin olmayışı eklendiğinde doğrusu tam bil tlkanlklık, l48. madde i§e
o]ağan Üstü Hal Kanun Hükmünde Kararname]eıin anayasa yargısüna tabi
olmadlğını söyleyen bir hüküm içermekteydi ve dolayıslyla olağanüstü Hal
Kanun Hükmündeki Kara.nameleri meclis denetjmi dlşında tutuIan, Anayasa
Mahkemesine götürülemeyen ama yıllarca uygu]anan karalnameler olduğı]
ve bu kararnameler arac,lığıyla l5. maddenin l l9-122 maddelerj arasındaki
hükümIelin verdiği izinle, tamamen anayasa Ve hukuk dlşına taşan bir rejimi

60