Page 67 - Diyarbakır Barosu Başkanlığı Yeni Anayasa Arayışları Konferansı 3-4 Nisan 2015

DiYARBAXlR 8ARosU BAŞKANLIĞl

Başkanlık sisteminde başkan parlamenter sistemde çoğu başbakanm aldü_
ğl oydan daha azna sahip oJmasına rağmen, böyle bir iddiada bulunabi]_
mektedir. Başkanhk sistemirıde yasama ofgant da eğer iyi örgütlenmjş tu_
taril ve disiplinli partilerden oluşuyor ve parlamentodaki çoğunluk başka-
nı destekleyen çoğun]ukan farkll bir çoğun]uğu temsil ediyorsa, demok-
ratik ilkeler açısmdan hangisinin halk adina konuşmaya hakkı olduğun
saplayabilmck mümkün değildir. Acaba başkanın ml yok§a yasama orga-
nındaki çoğıınluğun mu halk adına konuşmaya hakkı vİrdıİ? Klsaca söy_
lemek gerekirse, başkanl* sisteminde hem yasama hem de yürütme or-
ganı halk tarafından doğrudan seçildiğinden her iki organ da demokatik
meşruluk jddiaslnda bulunabilmckedir. Bu uyuşmazlığı çözebi]mek ko-
lay değildir. Başkaoln ve yasama organının farktı partilerden oluŞmasl
durumunda her ikj or8an da halk tarafindan seçildiği için, demokratik
meşruluğa sahip olduklarını ileri süerek işbirliği yapmaktan kaçlndıkları
durumlarda ordu "podcr noderudoı." o|arak demokalik siyaset€ müda-
halede bulunabilir. r5 Yani başkanlık sistcmj askeri darbelcr; davetiye çı_
karabilir.

Amerika Birleşik Devletleri'nde (ABD) yasama Ve yürütmc organıan
araslnda bu tü uyuşmazlıkların çüklığı ama bu ülkede demokrasinin teh_
likeye düşmediği söylenmiştiİ. ABD'nin bu istisnai durumu şöyle açıkla_
nabilir: ABD'nde ülkenin siyasaI yaşamlna hakim olan iki büyük parti
vardır ve bu panilerin ideolojileri birbiıine yıkındır. aynca bu iki bıiytıt
pafu tutarsız ve disiplinsiz partiierdir. ABD'ndeki demokasi ve askerle_
rin sivi]lerin kesin denetjmi altında olmasl geleneği çok güçiüdür. Aynca
ABD federal bir devlettir. Federalizm olgusu başkanın gücünü dengele,
mcktedit. Yine ABD'nde Yiiksek Mahtemenin siyasal sistem içindrhiç-
bir ülk€yle karşılaş!|nlamayacak bir biçimde son derece saygın bir konu-
mu vardır. Bu koşuIların bulunmadığt Latin Amerika üıkelerinde uygula-
nan başkanllk sistemi diktatör]üklere ve otoriter ğimlere donuşmüşnir. |6

Yukarıda yapülan açıklamalar karşlsında başkanlık sisteminde yürütme
iktidarın,n parlamenter sistemdekindcn daha güçlü olduğu söyle;emeye_
cekir. Başkanlık sistemi kuvvetler arT|lıglna ve külvveılerin birbi;ini
dengclemesine dayanlr- Ancak bu kuvvetler ayrıllğı çoğu kez siyasal ha-
reketsizliğe (yani siyasal o]gıak karaI alamamaya) neden olırr. G;lişmekte
olan ülkelerde ise po]itikaların etkin bir biçimde uygulanabilmesi için

t, |.rufud ç,|\r/la 4fuJ, td.A
J,olJrrr mdd,ld.d. bulılllft, foiL,ronu, ınl,Bn btr krİıd B(/'l.
yı'dı frona§inf lg39'da onadtr kıllmısuüdın ı %4 Ak.d d-bdim k d,i ı,,:..,r-ı t
"*ii.ı"*.. ı.,ı
nE n!ftn bu }ti\iyl .li.e g4ird, siy6d b,iincni Arrcd A, sE hr bu ",t. "*tJ,* -u*a."
u,.,.fu(e.Jll
""_
. 6rd Dl i|.itr moj.db, md.l,n,b,mlnnur rc llllnnrttdtr
s R,g§ thrsb,Eld Prfi,d.nünimD fuha
&/ Jc'"m. İ&-a, 9, No 4 ( ı 930). s. 247_213
6_i