Page 131 - Diyarbakır Barosu İstanbul Protokolü

lsTANBUL PRoTOKOL0

oLayl naslL yaşadlğl Ve nasıt antamtandırdlğl, çocıjğa baklm verenlerin o[ay-
dan hemen sonraki tepki[erinden ve tutumLanndan daha çok etkitenirlj1 lş-
kence görmüş ya da işkenceye tanık olmuş üç yaşlndan küçük çocuklaf için
çocuğa baklm veren kişinin oynad|ğl koruyucu Ve güven verici ro[ çok önem,
tidir.lr? Çok küçük çocuklann travmatik yaşantı[ara verdiği tepkiLer araslnda
tipik olanl, huzursuzLuk, uyku bozuktuğu, 5inirtitik, abartlLl irkiLme tepkisi
Ve kaçlnma 9ibi betirtilerle ortaya çlkan artmlŞ uyanlmlşllk durıJmudur.lJç
yaşlndan büyük çocuktar çoğuntukl,a içe kapanmaya Ve travmatik olaylar
üzerine doğrudan konuşmamaya eğitim[idirter, sözet ifade yeteneğa getişim
boyıJnca artat somut iştem döneminde (8-9 yaş), çocuktar otaytan qüvenitir
bir şekitde kronotojik oLarak s!ralamaya baştayabitdikterinde bu yetenekte
betirgin bir artlş görütür. Bu dönemde somut işLemLer ve zamansaymekansaI
kapasite gel,işir'j3 Bu yeni yetenekler ha[a klrlLgandlr Ve soyut işlem döne-
minin başlan9|Clna (12 yaş) kadar çocukLar, sürektitiği otan bir taftda tuta.ll
bir anLatl kurmayl beceremezteı Ergenlik flrtlnaLı bir getişim dönemidir lş-
kencenin etkiteri çok farktı otabitir, işkence yaşantl[an ergenlerde anti-sosyaI
dav.anlş[aria 50nuçlanan de.in kişitik değişimterine yot açabilirl]a öte yan-
dan işkencenin ergenler üzerindeki etkiLeri daha küçük çocuktarda 9örüLen-
lere de benzeyebitir.
(b) Kljnik değe endimeler

314.TssB betirtiterı çocuktarda görütebjtir. Bu betirtiLer erişkinterde göztem-
tenentere benzeyebiLir]s,İ6,1y,ts8, ancak ktinisyenin değertendirmesinde ço-
cuğun sözet ifadeteri yerine davranlş[arlna daha çok ağlrL|k Vermesi gerekit
Örneğin çocuk yeniden yaşantl[ama beLirtilerini,travmatik o[ayln özeLliklerini
temsit eden tekdÜze oyuntan tekrar tekrar oynayalak, oyun 5llaslnda ya da
oyun dlşlnda oLayl 9ÖrseI bir şekitde hatlrtayarak, travmatik olay ve kabus-
tar|yta itgiti 5ürekLi soru sorarak ve konuşafak sergiteyebi[ia Çoauk, altlnl |s-
tatma, bağırsak hareket[erinin kontroLünü yitirme, içe kapanma, duygu[anlm
klslttltlğl, kendine Ve başka[anna yönelik tavlrLarlnda değişiktikLer Ve bir qe-
teceği otmadığl duygusu gibi betirtiter de 9eliştirebitir Artmış uyanlmlşhk
durumu yaşayabi[ir ve tabLoya gece terörü""", yatağa yatma zortuktan, uyku
bozuk[ukLarl, irkilme tepkilerinde artma, sinirlil,ik Ve ciddi düzeyde dikkat Ve
konsantrasyon güçtükteri ektenebitir. Travmatik olaydan önce Var oLmayan
!9lkqEl]yelaELlrgan davranlş[ar, akran[ara, yetişkinlere, hayvanLara yöne[ik
1]1 5 von oY..be.k onlno,'Faf]t]esYi.tim€§ de Viole..es .ottect ve5 €t en exit Q!etle !.qence,quet
modeG de soin§? Le poid devuei'u.e pedopsych atle, R*ue Fronça se d. psy.hiatri. et de Psychoto
9ü. Medl.ate, 1998:14:]5,'9
1]2 V6.app€,"La que@ an ex Yougoslavie:Un lega.d sul tes €nf.nls Ğfu9ies: M R. Mo.o V. s,Lebovic
.ds P\yİhiolrie hunonnone 4 e, youloshvie .ten Amenıe FaQ o! tro!froİis e |Pa|s: PUF), |995
1!]]Piiqet,Lanassan.edet'int€tii9.n.€.hezle.fint.Oetachaux.tNlestLe,NeuchateL199t
114 Bkr,125 num36ll dipnot
115LCTelL'chldhoodt.!m.'Anoutlineandov.Oie:AmericanJounatofPsy.hü.lry1991;148:1020
116 Nat onal cenlel fol l.fants,Toddkls a.d Fam l e5.z€ro to lhree,1994.
-o.io.tule
1]7 F,siro^ !n e^rant,o! tel avat 6 de ltthnocenİsme psychoLoq que-.E^fon.€s, 199r]
4:105-1lr.
1]8 L Bailly l.5 .aıastlophes et te!6 .onleqU€n.e5 psychot.aumatiqu€5.hez l'enfant, (Pa.s, EsF

119