Page 96 - Diyarbakır Barosu Toplumsal Barışın İnşası Sivil Bir Anayasa Arayışı

94 ,4rİul gının ln!s: sivİ s, Ary§ A,rr

realite çok önemserse doğİu bil şey yapamaz, Bu şu aJ ama da 8eliyor: Vatandaşlü ile
ilgü üçüncü maddeye benzer bir düzeİ eme 8€tirilmezse, yeni bir anaya§amE olacak
ama Kürt meselemiz aynen olduğu gibi devam edec€k Bu tiir bir tutum, Kün mesele-
sinin çözümünü biraz daha ötelem€k anlamına gelecek- Teşe}.kür €derim.
Fıİıı Anlr: Teşekkti-r ederiz, Vahap Hocam bu}urun.
vıhıP coçkun: Bana 8el€n sorulan üç gupta ıopladım. Birinci grup sorulann ana
temasl şu: " Nden Tiiİldy.'de r,ıtınd.şlıİ sliİek[ ük ve dln ı}ırml Iizerlne oturmuş-
tuİ?" Bu, ashnda çok derin bir ba-tıis ama özetl€ şü]nu söyleyebilirim: Türkiye, Birinci
Dtinia savaşından sonra bir ulus-devlet olaraİ kuruldu ve diğer bütiin ulus-de!,ted€r

8ibi bir taİrm kodlar üzerinden har€ket etti. Türk ulus deüetine baktğmrzda bu Lod-
lan iki başlık altında toplamak mümkündüf. Bunlardan bir tanesi milliyetçiIik, digeri
ise laikliktiİ. Milliyetçilik, osmanlü'nın çoktoplumlu, çokkültürlü. çokrenkli yap§ına
bir tepki olaJal doğdu. cunıhuriyet elitlerinin nezdinde 瀺idilik ülkeyi bölünmeye gö-
tllren en önemli s€bePlerden biriydi, dola!ıslyla çeşiıli]ik baştan zihinsel olarak lan€t-
lenen bir şeydi, Bu nedenle çeşitliİğin yerine bu çeşitliliği bir şekilde benaraf eden ve
birbirliği dayatan biİ politüa uygulandl. Bu dayatılacaİ olan birliğin kirr iği ise "Türk"
olarak belirıendi. Burada Türk olrnalan talep edilen iki gnrp l.ardıibin MüslümanoluP
da Türk etnik kimliğne süip olrnayanlardı, diğeri ise ga}Ti-müslirnlerdi, Bunlar asi
milasyon, tenİil, tedip ve farkh birçok politikaya tabi tutuldular. Mesut Hoca'nm başta
söyl€diği 8ibi, 19t3'ten b€ri değiş€n dodarda olmak koşuluyla yaşadrğımız temel po-
litita bu.
lkincisi ise laiİlikti. Yine Cunhuriyet elitlerinin n€zdinde laiklik aslnda osmanİ}ı
geri büraktıran din ol8usunun bir karşıtıydı, bir karşüt öneme oIaral gösterildi. Hedel
"muasür devletler seviyesine çıkna}" idi, bu hedefe ulaşmaliçin isetoplumun kendini
geri bırakttran dinsel bağlaründaı kopan ması gerekjyordu. Öyle sekiiler ve dünyevi
bir toplum yaratılmalrydü ki, dirıle ilişkisi asgariye indirilmiş bu toplum iledemeyi Ia,
hatİİla gerçekleştirebilsin.
Türk tipi bir laikliğin aslında üç temel amacı vardı, Birincisi, dini devlel için kürl-
lanmak v€ ulusun inşa§ında dinin ritüellerind€n ve emirlerinden yafarlanmaktı. 2007

yıİ içerisinde çok yararlı ve öğetici bir aİaştırma yap dı. Bu araştırma, Di}anelin bir
yt içerisindeki hutbe metiirlerinin analizini içeriyordu. Bu analiz giistefiyordu ki, hut,
beleIde Allü, Peygamber ve beMeri dini terimler, d€vlet, vatan, mi]let gibi terimIere
oranla çok az kullanılmlş. Yani din, uıusun değerlerinin yaratılmasında etkin bir araç
olarat dün de kullanıldı, bırgiin de kullanüyor. rnikli$n ikin€i amacı dini muhalef€tin
bir mekanı olmaİtan çükarmak, üçüncü amao ise bizatihi dinin kendisini d€ğiştiİmek-
tir. 1928 y ında hazlrlanafı bir raporda, lslam\n ibadet şekillerinin çağm 8ereklerine
uymadığından bfisle Islamln modenıleştirilmesi gerekigi b€linitiyor. Bu bagamda
camilere müzik aletlerinin konulması, sıralann yerleştirilmesi, ezann Türkç€leştiril-
mesi gibi son d€rece radikal önerilere yer veriliyor. Ksacası laiklik ve mi iyetçilik kod
ları tjz€rine oturan bir ı.rlus-devlet yaP anması, hem etnik hem de dinsel olarak aürurı,