Page 102 - Diyarbakır Barosu Toplumsal Barışın İnşası Sivil Bir Anayasa Arayışı

ı(» ,folmrı 3.4n l@,: s,$ı si. A..yğ A,., r

Dinsel Çoğulculul« ve Anayasa

Prof. Dr, Yasin Aktay

sayn Başkan ve değerli konuklaİ, Pazar sabahü böyle biİ konu},u dinlemeye geldiğiniz
için hepinize çok te§ekkiiI €diyorum. Tabi sivil ana}asa taItrşmaslnm ve öz€llik]e ço,
ğulculuk konusunu içeren bir lartşmanın Diya.baİf gibi bü ye.d€ }aP masının n€
kadar isabedi olduğunu herhalde hepimiz takdir ediyoruz.
Bana teklif edilen konu, benim seçtiğim bir konu olmasa da, "dinsel ço$dculü ve
anayasa" konusudur. Önceükle şunu ifade etmek gerekiyor ki, dinsel çoğrlculuk soİu-
nu, dünkü oıurufflaİda konuşulan post-nasyonal veya ıılus-ötesi toplumlarda ortaya
ç*an çok kiiltiirlüiik gerçeğinin v€ya belki de bu çok,kültüliiliil g€rçeğinin yaran,ğ
sessiz de\.rimin hatırlattrğ bir sorıındur. Aslmda "hatırlaıt1' dem€k d€ çok doğru de-
ğ]; zira bu dünya kuruldu kuİulalı dinsel çoğrılluk -çoğulctılu} değils€ bil€ çoğulü-
bütün loplurnlann insan toplun annın en önerİ i gerç€klerinden bir tanesidiİ. Bazı

dönemlerde insarılaİ bu çogulluğu hazmedemeyen, kültürü ve dini teke indirmeye
çabalayan çoğulcr uİ İarşıtr bir tutum içerisind€ oknuşlaİdf. Ama öze ikle ulus ya-
pılarınm da böyl€ biJ teşebbüs olduğunu hesaba kattügımızda bu8ün 8eldiğimiz nokta
bu çoğulculuğun tekar hatırlandr6dlr. Faİat buna mukabil bugünkii anayasal yaPüla,
nn -b€lki ulus-deı4el dönemind€n beri onaya ç*an anayasal yap ann- 8enellil.Ie bu
çoğulculü düşiincesini karşılama noktasında çok da fazla yet€rli olmadluan da bir
gerçek. En basitinden hem bu8iin uy8ıılanmalıa olan 1982 Anayasasü, hem bundan
öncek 196l Ajıayasasü ve h€m de 1924 Anayasası, genellikle bu sonrnla fazla yiizleşme,
yen, hatla böyle bir sorunun vaİlığlnı bgörmeyen bir yahaşım içerısinde olmuşlardır.
Başka bif ifadeyle bıı anayasalar, taİımladrğ ırlus yapısı içerisindesadece dinsel çoğul-
culuğudeğil, e.lrik, dilsel veyahut başka bir tür çoğulculugu ranıyan, bunır kabın eden
bir tutum içerisinde olmarrırşlardır. Dola},ısıyla dinsel ya da etnik çoğtrlculuğa dair bır
problemle karşılaştığında, bu sorunun üstesiJıden getmeyi düşünebilecek bir yasal dü,
zenleme de söz konusu değil. Yani bu8ün aslında dinsel çoğulculuİtan bahsederken
anayasa bağlal İda pek de vaİlüs kabul edi]meyen bir konı.ıdan büs€tmiş olacağE.
Şimdi, demin de söylediğim gibi, dinsel çoğulctıluİ cumhuriyet dön€mindeki ana-
yasaların hiçbiİinde resmen tarnnmamıştrr. Özellikle l925'den itibajen (ekk€ ve za-