Page 76 - Diyarbakır Barosu Yeni Bir Anayasa Da İnsan Haklarına Yeni Bir Bakış

ayrımclllk qibj bir konunun, günümüzün bu konuya iJişİin uluslararasl standartlan bağlamln_
da ne anlam taşldığı pek tartlş.lmar. 8urada aynmclllk kavİamlnl hutuki anlamda, y;nı
'ay-
rlmclllk yasağı hukuku'bağlamlnda kullanlyorum. Ayİımcıllk uygulamannln önlenmesine ili;_
kin güçlendiricı, pozitıf yükümlülük g€tiren hukuki yaplıar vaİ mldlr? anayasa'nın, ıont,i
mamda temas eltığim ıo. maddesindeki hüküm ve daha alt bir noİmatif düzeyde iş Kan;-
nu'ndaki,
çal.şma hayatlyla ilgili bir hüküm düşlnda bir dİzenleme yoıtur, Mevclt Tü;k ceza
Kanunu'nıJn 2ı6- maddesi ve önceki Karüun'un 312. maddesi, asllnda faİkll temellerde bir ay,
ımcıllk suçunü] cezalandlrmaya y6nejik olarak Uygulanabilecek hükümleı olmasına rağmen,
bu anlamda bir yargısal içtıhada sahip old!ğumuz söyleneme2- Nitekim aynl saptana, Avrup;
Kons€yı bünyesinde kıJİulmıJş olan trkçlllğa v€ Hoşgörüsüzlüğe Kalşl Avrupa xomlsyonu'nun
(EcRI) Türİiye'ye ilişkjn dönemsel raporlarlnda da kaydedilen bir husustur.
öte yandan, Türkiye'de, 5öıünü ettiğini,
çevrelerin bu konularda bir uyku halinde olduğun! da
düşünmüyorı]mj bir uyanlİlık vardır. Ancak sorun, bu yöndeki
çabalann hukuk önünde nasll
in§a_edileceğj Ve tabij daha önemlisi, yarglnln bu alandaki işlevisorunuyla da yaklndan ilgili
dir. Örneğin Hrant Dinkıin mAruz kaldığl Ve sonuçta/ itade özgürlüğü aleyhine hükme Varlian
o dava sürecinde, birçok nedenle ayrlmclllk baklmından da bir hukuki değerlendlrme yapllma,
sl mümkun olmaslna rağmen, bıJ yonde bir 9iritim göle
çarpmaz.
insanlar araslndaki, farklı nedenlere bağll olarak doğabilen fiili eşitsizliğin, sadece bu bağ_
lamda değil, diğer hak ve ö2gürlükl€rden yararlanma konusunda da engel oluşt!labileceği;i
dikıate almak gerekir. Kaldl ki, insan haklan hukı]ku, zaten bu fijli eşitsizlikieri qiderm;ye
yönelik mekanizmalar sayesinde, bireyin konümunıJn güçlendirilmesıyle i|giIidir. 8u fiili eşit_
sizlikler,5ızin inancınlzla, toplumsal men9Jbiy€tinizıe,sıyasalgödşünüule, cinsiyetini.le il;ili
olabilir veyahut ü5t üste, katmerli bir biçim de alabilir. 8u nedenle, tüm itıeı loaiaıan aynı
zamanda bjr ayrlmclllk meİceğinden de incel€nmeyi gerektirir. B6ylece, haklar araslnda bir
hiyerarşi ya da öncelik.sonrallk ;lişkisi kurulmasl söz konusu d€ğildir. Mağduriyetler araslnda
bır derecelendirme yapllamaz. Ancak büyük ölçüde kimlik tem€lli sorunlarda, iarklı kımlikler
.politika't€İcihl€rinin
araslnda, baıllarınln djğerlerine üstün küllnmasl 9ibi
Varolduğu fıiili dıJ
rumlar olabileceğini de biliyorum, Ben, sizin de
çok iyi tanld]ğlnl2l tahmin ettiğim, kadın hak
lan aktivisti Nebahat Akkoç'tan, böyle bir sorunun, öz€llikie kadln kimliğine yönalik bir bas,
ılnın kuİuıma biçimleri anlamlnda dile getirildiğini birçok k€z dı]ymuştum. Ayrlmclllk yasağl
mes€lesi, kişjsel biİ hak olarak, yeni bir anayan tasarlmlna yönelik
çall§malarda, ö2ellikle
anayasal düzeyde hukuki güçlendirmeye m!htaç bir alandlr. Fakat, €lbettğ anayasa dlşındaki
normlarl4 daha alt dü2eydeki normlaİla da gündelik hayatta başgösteren
şikAyetleri;ükibi
ve önlenmesine ilışkin mekanizmalaİın kurulmasl ayİca önem taşlyor.
Buna ilışkin bir örnek v.rmek ısterim: Genel hukuk uygulamaslna
9öİe, siı bir şikay€t konusu
oluŞturan idd'ada bulunuyorsanı2, o iddianlzl kanltlamanlz gerekjr. Birini,
şu ya d; bıj §ekil
de, sizı mağdur etm€kle itham ediyorsanıı, bunu nerede, nasll, ne zaman yapığınl ispaiede
cek deliller, destekleyici bi19ıler sunmanı2, tanlİlar 965termeniz bekleniİ. oysa aynmclllk ya
sağl bağlamlnda, hukı]kun bu gel€nets€l, qenel kurallannh uygulanmasl da değirmiştir. Böy
lec€, bu gibi vakalarda ispat kİlfeti, artlk iddiada bulunan kişinin d€ğil, ayrımoı,ı y"pıg, ii
dia €djlen makam veya kişınin üzerindedir. o, böyl€ davranmadlğlnı kanıtlamak durumunda.