Page 132 - Diyarbakır Barosu Yeni Bir Anayasa Da İnsan Haklarına Yeni Bir Bakış

derini kendi iİadesiyle belirlediği toplumsal yaşamln ve siyası dİzenin temelidiİ" d€seydi, in-
sanı birey temelinde e5a5 almlş olmaz mlydl?

insan bir canll vaİllk türüdnr. cafill vaİIlk türü olarak in5anl diğer canlı varl k türlarinden
ayırt eden öıelliği, onun bireyde c;simleşen v€ somutlaşan lya§am, vücut, sağllk Vb,) maddi ve
(yetenek, giı alanl, düşünce, inanç ve özgürlük vb,) manevi varllğlnı bütünselliği içinde yani
bireyin öz€rk kjmljği t€meljnde- k€ndi qücüyle, bilqi. deney bırikimi v€ b€c€risjyle -yani bire_
yin eqemen liği temelinde , tarihsel ve top umsal olarak belirlenmiş ihtiyaçlarlnl gidererek biz-
zat 9€liştirğbilme -birey olaİak kendi kaderini bizzat tayin edebilmF yetisidir. Klsaca, birey
olarak öıerkl€§en in5an, üretim faaliyetinde bulı]nabilen ve kendiemek gücüne dayall bıJ üre-
tim faaliyetini kendi fiziksel {maddi) ve zihinsel (manevi) gelişmesine yönelt€bilme yetisine sa-
hip tek canll varllk türüdür, insanl diğer canll vanlk türlerind€n aylrt eden bu özelliği, yetisi
"insan onuru" ifadesiyle b€lirtilmektedir,

Anayasanln ilk maddesi olarak önerdiğim düzenlemede "insan onurlnun ]hlal ediemezliği"
top umsal yaşamln ve 5iyasal dü2enin temeli olarak ele allnmaktadlr. Böylece "insan onulu",
insan türai içinde yer alan bireyjn insan olma ö2ünü koruyabilmek,gelişt]rebilmek için tarih
s€l_toplumsal süreçte jhtiyaç duyduğu özgarlakleri, haklarl vurgulayan, bunlafln givence altl
na allnmas nl ve kullanllmaslnü öngören, ihlall€rin değ€rlendililmesinde esas allnmasl istenen
"amaç ölçü" olmaktadll.
Ayrlca ön€rdiğim düzenl€mede, jnsan onurunu bileyden soyutlayarak birey dlşlnda bir "insan_
llk" anlaylşlna indirgeyen ve böylece bir€yin özerkliğine ve kendi kaderini kendi iradesiyle biz_
zat belirleyebilmesine l\insanllk" adlna müdahaleieri meşru sayan siyasi, düşünsel aklmlal
karşlslnda bireye güvence sağlamak isted]m, 8unda amaç, "insan onurunun" bireyin kendi5i
ile olan ili§kisini de belli konularda onun jstemine, iİadesin€ meşruiyet tanlmaksızln dİzenle
me 9iririmlerinde gerekçe o]arak kullanllabilmesini önl€mektir,
ikinci olarak, insan bir canll varlük türüdür; birey bu türün içinde yer allr ve onun ayırt edici
özelliğj olan, yukanda öretlediğim yetisıyle anlam kazanlr. Birey soyut bir varllk değildir. H€l
birey]n diğerinden farklr, (kadln, erkek, siyah renkli, sarü r€nkli 9jbi) konumlan Ve statü eri
belli bir tarihsel zamanda belli toplumsal yapllanmada beliİlenen biyolojik, yine tarihse ve
toplumsal sür€çte değişebilen (kendini o dilden Veya bu dilden ifade etmek, şu ya da bu etnjk
kökene ait olmak, belli bi. dinin, mezhebin içind€ yer almak ya da almamak, belli bir vatan
daşllğr olmak ya da olmamak gibi) ö2ellik eri vardrr, 8irey yoksuldur/zengindil, hastadlrsağ
llklldlr, çOcuktur/gençtirraşlüdlr, işçidir/işverendir, mülksüıdür/mülk sahibidir, bilim insanl_

dlr, sanatçldlr, sporcudur, öğretmendiİ/öğrencidir, cinsel tercihleri öyledir/böyledir, siyasi d0_
şünceleri öyle olur/töyle olur... Denilebilir ki, bireyin maddi_manevi Varllğlnl onlarca, yü2ler
ce somul liziks€l ve zihinsel unsurdan oluşan bütünselliği, yani özerkJiğj ve egemenliği belir
ler. Birey maddı_manevi valllğlnl ancak bu §omui unsunar tem€linde geliştirebilir.
Şu halde, insan haklan ya da tem€l haklaİ başllğl altlnda dürenlemeler yapllacaksa ölçü, ta-
rihstl_toplumsal süreçte değişen ve çeşitlenen haklann bünyesinde var olduğu il€ri sürulen
mutlakllk, ihlal edileme2liİ olmama]ldlr; ölçü, bu haklarln bjreyin maddi,maneVi va.llğnl,
onun özerkliğini, egemenliğinı oluşturan somut unsurlar tamelinde 9€liştiİmeye yönelik ve el_
veri§li olup olmadlklandlr,